De Grote Cavia: algemene en bijzondere informatie over cavia's.




































Cavia's worden soms door anderen niet als volwaardig dier gezien en dat je heel veel verdriet kan hebben als je cavia sterft, wil er dan niet in. Dat zijn meestal ook de mensen die koeltjes zeggen: "Dan neem je toch een nieuwe?" Respect op kunnen brengen voor dat wat een ander belangrijk vindt, is immers helaas niet iedereen gegund.
Hoe ga je met zulke reacties om? Of vind je het zelf een beetje raar dat je zoveel verdriet kan hebben om een gestorven cavia? En hoe verwerken anderen de dood van een dier?

Terwijl ik informatie verzamelde en deze pagina schreef, moest ik uiteraard steeds denken aan de geliefden die ik verloren heb, nog maar kort geleden of al heel lang geleden. En ik kwam tot het besef dat ik het woord 'cavia' kon vervangen door een ander woord, bijvoorbeeld 'hond' of 'kat' en ook 'vriend' en 'opa' en dat alles op deze pagina met betrekking tot de gevoelens dan nog net zo van toepassing is. Wat me tot de conclusie bracht dat verdriet universeel is en dat er geen verschillende vormen van verdriet zijn, alleen maar verschillende uitingsvormen. Ik denk oprecht dat elk verdriet in elk hart hetzelfde voelt, ongeacht wie we zijn, waar we vandaan komen en wat onze achtergrond dan ook is - en ongeacht waar we dan ook om rouwen.

                                 

Huil niet om mij, mijn lief,
daarmee doe je mij verdriet
Weet je dan niet
dat ik er nog steeds ben
ook al zie je mij niet?

Je ziet mij als je kijkt
naar sterrenlicht in de nacht
Je voelt mij als een briesje
de zomerhitte verzacht

Je ruikt mij als de bloesems
ontluiken aan de bomen
Je beleeft mij 's nachts
in al je lieve dromen

Je raakt mij aan als je
de zwarte aarde betast
Je hoort mij als de regen
op de glinsterende straten plast

Huil niet om mij, mijn lief,
daarmee doe je mij verdriet
Want ik ben er nog steeds,
ik ben niet gestorven
ook al zie je me niet.

Inge - 2003



Wat is rouw?
Rouwen om een gestorven cavia. Mag dat?
Is het niet raar om te rouwen om zo'n klein diertje?
Emotionele betrokkenheid = begrip
Is verdriet om een dier hetzelfde als verdriet om een mens?
De 'Dan neem je toch een nieuwe?' opmerking
De 'Het is maar een cavia' opmerking
Gaat het verdriet over?
Rouwen als je enige cavia is gestorven
Rouwen als je nog meer cavia's 'over' hebt
Gevoelens die je niet mag hebben?
Wanneer gaan die emoties over?
Rouwen, hoe doe je dat?
Hoe lang mag je rouwen?
Kinderen en rouw
Religie en rouw: is er leven na de dood voor een cavia?
Hoe kan je anderen helpen?
Rainbowbridge/Regenboogbrug
Nieuwe cavia? 
Literatuur



Wat is rouw?

Er zijn veel definities over rouw. Volgens Van Dale is rouw:
- Droefheid over de dood van iemand.
- Het tonen van droefheid over de dood van iemand.

Andere definities van rouw zijn:
- Rouwen is alles wat valt onder het leren omgaan met het verlies van een geliefde.
- Rouwen is de manier waarop je omgaat met een verlies.
- Rouwen is het afsluiten van een periode die je door hebt gebracht met een geliefde.

Hoe je rouw ook definieert, iedereen weet dat rouw alleen optreedt als je iets mist waar je aan verbonden was, waar je van hield en waar je om gaf.

top



Rouwen om een gestorven cavia

Mag dat? Mag je verdriet hebben om zo'n klein diertje? Ja, natuurlijk mag dat. En niet omdat ik het toevallig zeg, maar omdat je uiting moet geven aan alles waar je verdriet om hebt. Als je geen uiting geeft aan je verdriet, krop je dat alleen maar op en dan komt het er later wel uit.
Niet-rouwen om een dier waar je van hebt gehouden en dat je nu mist, is dom. Omdat je jezelf en het dier tekort doet. De cavia kwam in je leven, veroverde je hart en nu hij dood is, mist er een stukje van je hart. Als je daar niet om rouwt, doe je de liefde die je voor je cavia voelde tekort. En dan doe je jezelf te kort - en je cavia.

top



Is het niet raar om te rouwen om zo'n klein diertje?

Is dat raar? Niet als je er emotioneel bij betrokken bent. En dat geeft direct aan waarom sommige mensen het overdreven vinden om een uitvaartceremonie met muziek en een begrafenis met koffie en cake ná voor een wandelende tak te houden. Je moet ook lachen? Je ziet het lachwekkende wel in van een kistje maken, uitnodigingen versturen aan betrokkenen, een gedicht voordragen bij het graf en iedere week een kaarsje branden in de kerk - en dat voor een wandelende tak? Dat komt omdat je er niet emotioneel bij betrokken bent. Je kan je niet indenken dat mensen zó veel van een wandelende tak kunnen houden dat ze er al die moeite voor over hebben en dat ze het diertje daadwerkelijk missen en er verdriet om hebben. En als je je het wèl voor kunt stellen omdat je zelf wandelende takken hebt, dan begrijp je vast wat ik bedoel als ik hetzelfde voorstel maar dan met betrekking tot een vlo, of een luis, of een fruitvliegje.

top



Emotionele betrokkenheid = begrip

En dat is waar het om draait en waarom sommige mensen zullen zeggen als je geliefde huisdier is overleden: "Dan neem je toch een nieuwe?" - het gaat om emotionele betrokkenheid. Als dat er is, is er begrip, is dat er niet, dan is er meestal ook geen begrip.
Als jij je niets voor kunt stellen bij de situatie dat iemand heel veel verdriet heeft om de dood van een wandelende tak of een vlo of een luis, dan begrijp je beter waarom sommige mensen zich niets voor kunnen stellen bij het verdriet dat jij hebt als je cavia sterft.
Die mensen zijn niet emotioneel betrokken bij jou en/of je cavia en missen daardoor het begrip dat je op kunt brengen als je wèl emotioneel betrokken bent bij iemand.
Zelfs als een vriend van jou niet begrijpt wat er voor leuks is aan cavia's en zelf helemaal geen verdriet heeft over de dood van jouw cavia, dan nog is hij wel emotioneel betrokken bij jóu en dan zal hij niet willen dat je verdriet hebt.
Maar ben je niet emotioneel betrokken bij iemand of zijn huisdier, dan kan je je niet voorstellen waar al dat verdriet nou goed voor is - en dan kan het inderdaad lachwekkend overkomen om een uitvaartceremonie voor een cavia te houden, of voor een vlo, of voor een hond, of voor een olifant, of voor een wandelende tak.

top



Is verdriet om een dier hetzelfde als verdriet om een mens?

Als er verschil zou zijn, zouden er verschillen zijn in verdriet. Maar er is maar één soort verdriet: verdriet. En dat voelt altijd en overal bij iedereen hetzelfde, waar het dan ook over gaat.
Midas Dekkers verwoordt het als volgt: '(...) een jongetje dat afscheid moest nemen van zijn teddybeer. En tijdens het schrijven van het boek begreep ik dat het verdriet en de pijn die zo'n jongetje voelt wanneer hij van zijn teddybeer afscheid moet nemen, in wezen niet verschilt van het verdriet en de pijn van Romeo en Julia (...). Je houdt gewoon verschrikkelijk veel van iemand of iets en dat wordt je ontnomen of dat ontvalt je. Het is een universeel verdriet dat heel diep ingrijpt.'
Midas Dekkers zegt dit in het boek
Woorden van troost. Het is van uitgeverij Tirion, samengesteld door Magda Berman en het ISBN nummer is 9051217617. Er staan 42 verhalen in van mensen die een dier verloren hebben, ook één over een cavia. Maar als je de andere verhalen leest, dan valt vooral één ding op: of het nu om een cavia, een vogel of om een paard gaat: er is geen verschil tussen het ene verdriet en het andere.
In het boek vertelt Midas Dekkers nog meer over de band tussen mens en dier, een dierenarts legt uit wat er gebeurt in de dierenartspraktijk als een dier wordt ingeslapen, een medewerker van een dierenuitvaartcentrum verduidelijkt hun werkwijze, en een psychologe vertelt over rouwen om een dier.
Het is een heel mooi boekje, want het is niet alleen een goede informatiebron, maar kan ook troost bieden omdat er zoveel verhalen in staan van anderen die een dier verloren hebben.

top



De 'Dan neem je toch een nieuwe?' opmerking

Hoe ga je met dat soort opmerkingen om? Hoe reageer je als iemand zegt: "Dan neem je toch een nieuwe?" als je zojuist verteld hebt dat je cavia is overleden?
Dat hangt van de persoon af die het zegt. Als iemand dat tegen je zegt die je niet zo belangrijk vind, dan is het het beste om niet te reageren - en voortaan dat soort dingen niet tegen die persoon te vertellen. Onthoudt maar dat die persoon niet emotioneel betrokken is bij jou en dus geen begrip kan opbrengen voor jouw verdriet.
Maar als iemand die je wel belangrijk vind, zoiets tegen je zegt, ligt het natuurlijk anders. Als die persoon zelf dieren heeft, kan je vragen hoe hij zich zou voelen als een van zijn dieren zou sterven. Die persoon hoeft zich dan niet in te kunnen denken hoe het voelt als een cavia gestorven is, maar hij zal zich wel in kunnen denken hoe het voelt als het dier waar hij om geeft, sterft - en derhalve zal hij begrip kunnen opbrengen voor jouw verdriet.
Als die persoon geen dieren heeft, kan je vragen wat hij belangrijk vind en waar hij om geeft. En dan vragen hoe hij zich zou voelen als hij dat zou moeten missen. Als hij een hobby heel erg belangrijk vindt en het ontzettend zou missen als hij dat niet meer zou kunnen doen, zou je die vergelijking kunnen trekken. Zo schep je begrip voor jouw situatie.
Als hij antwoordt dat hij een gezinslid of familielid zou missen, maar dat je het verlies van een persoon niet kan vergelijken met het verlies van een huisdier, dan is het je goed recht om het daar mee oneens te zijn als je dat zo voelt.
Veel mensen zien hun dieren als hun kinderen, hun beste vrienden of hun partners en dat anderen dat niet vinden, doet niets af aan het feit dat iedereen recht heeft om zijn dier wel zo te bezien en het verdriet wel zo te ervaren. Uiteindelijk mag je je eigen mening hebben, ongeacht of dat nu is dat het verlies van een dier even zwaar weegt als het verlies van een mens, of dat het verlies van een mens zwaarder weegt en meer verdriet brengt.
Ongeacht wat jouw mening is, of wat de mening van iemand anders is, iedereen heeft het recht om verdriet te hebben om een levend wezen dat gestorven is. En iedereen dient dat te respecteren, ongeacht of iemand het verdriet begrijpt of niet. Maar als jíj begrijpt dat de persoon die de opmerking 'Dan neem je toch een nieuwe?' maakt, geen begrip op kan brengen voor jouw verdriet omdat hij er niet emotioneel bij betrokken is, dan ben je al een stuk wijzer dan degene die die opmerking maakte. Uiteindelijk is het niet meer dan beleefd om tenminste respect te hebben voor andermans verdriet, of je er nu emotioneel bij betrokken bent of niet, en of je er nu wel of geen begrip voor op kan brengen.
En als jij vertelt aan iemand dat je cavia gestorven is en dat je er verdriet om hebt en die persoon kan daar, ook na je uitleg, alsnog geen begrip of tenminste respect voor opbrengen, dan kan je je natuurlijk afvragen of je nog wel langer om wilt gaan met zo iemand.


Iets belachelijk maken kost net zoveel woorden als iets waarderen, maar om iets te waarderen, moet je jezelf open durven stellen. Iets belachelijk maken is jezelf afsluiten en afstandelijkheid. Waardering is betrokkenheid en begrip voor de emoties van een ander.


top



De 'Het is maar een cavia' opmerking

Alles wat beschreven staat onder De 'Dan neem je toch een nieuwe?' opmerking, is ook van toepassing op deze opmerking en op soortgelijke opmerkingen.
Met één verschil. Mensen die zeggen: "Dan neem je toch een nieuwe?" kunnen zich misschien nog indenken dat je inderdaad verdrietig bent om de dood van je cavia. Hun (misplaatste) opmerking kan een poging zijn om te helpen: zij denken dan dat als je een nieuwe cavia neemt, je snel(ler) over de dood van je cavia heen bent.
Maar mensen die zeggen: "Het is máár een cavia," hebben simpelweg geen besef van de vreugde en het plezier dat een cavia kan brengen. Ze weten niets van cavia's, hebben zich er nooit in verdiept en zien niet in dat je van een cavia kan houden. Ze beschouwen cavia's als iets wat er niet toe doet. Want dàt is wat die uitdrukking eigenlijk inhoudt.
Als je een scheur in je broek krijgt en hij kan niet meer gemaakt worden en je bent daar wekenlang door van slag en zit treurend thuis gedichten te schrijven over het verlies van je broek, kan ik me indenken dat mensen zeggen: "Hee, het is maar een broek, hoor!" Een broek is dan ook een levenloos ding en, hoe gehecht je ook mag zijn aan je broek en hoe vreselijk je het ook kan vinden dat net jouw lievelingsbroek niet meer te dragen is, het is en blijft een ding. En het valt te vervangen.
Met levende wezens is dat anders. Iedere levend wezen is uniek. Of het nu een mens is, een wandelende tak of een cavia; het zijn allen levende wezens en ieder individu is uniek. En ieder volgt zijn eigen weg. Er is niet één levend wezen dat precies hetzelfde doet of denkt als een ander levend wezen - of dat exact hetzelfde is. Er is niet één levend wezen dat genetisch gezien identiek is aan een ander (uitgezonderd eeneiige tweelingen). Er is altijd verschil. En hoezeer levens ook op elkaar kunnen lijken (bij eeneiige tweelingen bijvoorbeeld) toch zijn er altijd verschillen. En hoeveel sommige dieren ook op elkaar kunnen lijken in onze ogen, zoals vliegen of mieren of bijen, feit is dat iedere vlieg, iedere mier en iedere bij uniek is - en als die ene vlieg, mier of bij sterft, sterft dat ene unieke individu. En hoewel in bijvoorbeeld mierenkolonies gestorven mieren vervangen worden door andere mieren, was er niet één mier die precies en exact hetzelfde deed op precies en exact hetzelfde tijdstip. Iedere mier volgt zijn eigen weg - letterlijk, maar ook figuurlijk.
Als je het moeilijk vind om in te zien dat iedere mier uniek is, dan is dat te begrijpen omdat alle individuen voor ons niet uit elkaar te houden zijn. Makkelijker is het met andere dieren, zoals cavia's. Maar dat ook iedere cavia een uniek individu is die maar één keer leeft zoals hij leeft, doet zoals hij doet en de weg volgt die hij nu eenmaal volgt, is onmogelijk in te zien voor mensen die het over 'maar' een cavia hebben. Die kunnen dan (misschien) wel inzien dat een hond of een paard of een ander (groter) dier uniek is, maar van cavia's kunnen ze dat niet.
Dat geeft niet. Mensen die zich minderwaardig uitlaten over cavia's (of over andere dieren) zijn mensen die niet wijzer zijn.
Omgeef je liever met mensen die wèl begrijpen dat jouw cavia uniek was en dat er nooit meer zo een cavia is of zal zijn. Daar heb je namelijk veel meer steun aan. Laat die anderen maar links liggen.

top



Gaat het verdriet over?

Ja, het verdriet, de pijn, het gemis en de leegte gaan voorbij. Wanneer is niet te zeggen, dat is voor iedereen verschillend, maar het gezegde dat tijd alle wonden heelt is zeker van toepassing. Het slijt, langzaam maar zeker.
Er zal een dag komen dat je even niet aan je cavia denkt. En die perioden worden steeds langer, tot je alleen nog aan je cavia denkt als je dat wilt, en niet omdat je zoveel pijn hebt dat je daarom steeds aan hem moet denken.

Maar te weten dat het uiteindelijk over gaat en dat je dan dagenlang of wekenlang niet meer aan hem denkt, kan ook beangstigend zijn. Want juist door aan je cavia te denken, houdt je de herinnering en de daarbij behorende emoties levend. Je kan zelfs denken dat je maar weinig om je cavia gegeven hebt als je wekenlang niet meer aan hem denkt. Maar dat is niet zo. Het betekent alleen maar dat je niet meer zo geabsorbeerd bent door het verdriet en dat er nu ook ruimte is voor andere dingen om aan te denken en je mee bezig te houden.
En die wetenschap, dat ooit heus eens de tijd komt dat het verdriet voorbij is, maar de mooie herinneringen blijven, is een troost als je nog zoveel verdriet hebt.

top



Rouwen als je enige cavia is gestorven

Als je één cavia had en die is gestorven, dan kan het zijn dat je in een gat valt. Er is opeens een enorme leegte. Er valt niets meer te doen in huis, want je hoeft geen kooi meer te verschonen, geen hardvoer en hooi meer te kopen en geen vitamine C en groenvoer te halen. Je hoeft de cavia niet meer los te laten lopen en je hoeft niet meer op te passen waar hij - en jij - loopt zodat je niet over hem struikelt. De ijskast lijkt opeens erg leeg nu er geen andijvie en sla meer inligt en de bussen of trommels waar het hardvoer in bewaard werden, staan nu maar doelloos in de kast of op de tafel. Als je in de supermarkt loopt, grijp je onbewust nog steeds naar de wortels en je koopt paprika terwijl je dat helemaal niet lust - maar je cavia vond dat zo lekker.
Dat het zo leeg voelt en dat het huis en de kamer opeens zo leeg en doods aanvoelen, komt omdat je cavia een deel van je leven was en een deel van de kamer in beslag nam. Ook al lijkt het niet veel, al die plekjes waar altijd iets stond of lag wat voor de cavia bedoeld was, zijn er meer dan je denkt.
En dat het huis nu opeens zo leeg lijkt, is omdat het ook leeg ìs. En dat is niet alleen omdat de kooi er niet meer staat, maar omdat een levend wezen een heel andere sfeer schept in een huis dan een huis dat geen levende wezens herbergt als jij binnenstapt. Als er geen levend wezend in je huis is als jij binnenkomt, is het overbodig om 'Hallo! Ik ben er weer!' te roepen. En je hoeft ook niet direct naar de ijskast te hollen omdat je cavia honger heeft. En je hoeft ook geen muziek aan te laten staan - of de lichten te laten branden - of de kachel iets hoger aan te laten staan. Want er is toch niemand meer waar je die moeite voor hoeft te doen. Alleen jezelf natuurlijk, maar deed je voorheen al die dingen om een ander te plezieren, ook als je weg was, nu doe je het alleen voor jezelf. En dat is heel vreemd als je gewend was om voor een ander levend wezen te zorgen, er aan te denken, er rekening mee te houden.
Het huis voelt niet alleen leeg en doods omdat je cavia er niet meer is, het voelt ook zo omdat je al die dingen niet meer hoeft te doen: er is een stuk verzorging weggevallen waar je aan gewend was.
En dat het voelt alsof er een gat is, een leegte die niet te vullen is, komt omdat dat er ook is. Niet alleen in je kamer of in het huis, maar ook in je hart. Wat moet je doen 's avonds als je naar een film kijkt? Normaal neem je je cavia op schoot, maar nu lijkt de handeling 'film kijken' al bij voorbaat ongezellig. Idem dito voor een boek lezen. Zonder zo'n knuffelig diertje in je nek is het boek opeens niet meer interessant. Als je opstaat, hoef je niet eerst de lichten, de radio en de kachel aan te doen. Als je thuiskomt hoef je niet eerst de cavia eten te geven. Als je boodschappen doet, is het mandje of de kar opeens een stuk leger.
Je cavia is verweven in je leven met honderden kleine dingetjes en het is geen wonder dat je die mist.
Toch wordt ook die leegte uiteindelijk minder. Het kan lang duren, en wellicht langer dan je denkt of wilt, maar uiteindelijk wordt de leegte minder, het gevoel minder schrijnend en het gemis draaglijk.

top



Rouwen als je nog meer cavia's 'over' hebt

Dat het makkelijker zou zijn om een cavia te verliezen als je nog meer cavia's hebt, en dat je minder verdriet om de gestorven cavia zou hebben als je nog andere cavia's hebt, is een fabeltje.
Als je gelezen hebt wat er onder
De 'Het is maar een cavia' opmerking staat, weet je dat iedere cavia uniek is - maar waarschijnlijk zal je dat stukje niet hoeven te lezen omdat je al heel goed weet dat jouw cavia uniek was!
En juist omdat de cavia die gestorven is, uniek was, kan niets hem vervangen. Ook niet de andere cavia's die je nog hebt, want dat zijn hele andere, maar even unieke cavia's. Met ieder hun eigen voor- en afkeuren, eigenaardigheden en gewoontes.
Het is echter wel zo dat, juist omdat je nog andere cavia's hebt, je gedwongen wordt heel snel terug te keren naar het dagelijks ritme. Immers, de andere cavia's moeten eten krijgen, de kooien moeten verschoond worden, je moet groenvoer kopen of gras plukken en ze willen ook aandacht. En wel nu!
En dat geeft afleiding. En afleiding op zijn tijd is heel goed als je verdriet heb. Bovendien kan je je verdriet ook een beetje kwijt aan je andere cavia's. Cavia's weten héél goed als er iets aan de hand is met een andere cavia - ook al zitten ze in een andere kooi.
Iedere keer dat er een cavia van mij stierf, werd het héél stil in huis. En zelfs als de radio aanstond of er muziek opstond, hing er een stilte. Dat klinkt misschien raar, maar dat kwam omdat de sfeer veranderde. Er hing dan een stilte zoals je die ook kan voelen in een kerk, of zoals in een bos wanneer de wind is gaan liggen. Een serene stilte die respect uitdrukt.
Omdat cavia's dat allemaal zo goed aanvoelen, voelen ze ook jouw stemming aan. En dat doet goed. De wetenschap dat ze dan misschien geen verdriet hebben, maar dat ze wel aanvoelen dat er iets ingrijpends veranderd is en dat ze dat laten merken, doet goed als je verdriet hebt.
Alleen al daarom vind je troost bij je andere cavia's, maar natuurlijk kan je nog steeds met een cavia op schoot gaan zitten en eens heerlijk een potje huilen. En dat helpt toch.

top



Gevoelens die je niet mag hebben?

Als je rouwt, 'moet' je verdriet hebben. Het is in ieder geval een geaccepteerde emotie. Maar hoe zit het dan met schuld, schaamte, opluchting, blijdschap, ontzetting, verbaasdheid, angst, woede - of met het helemaal niets voelen?
De keer dat ik die gevoelens het sterkste heb gevoeld, was toen mijn hond overleed. En omdat het verlies van een hond niet minder erg of erger is dan het verlies van een cavia, beschrijf ik dat. Omdat dat het duidelijkst weergeeft hoe je allerlei gevoelens kan hebben als een geliefd huisdier overlijdt en omdat die keer dat mijn hond overleed, ik zo'n beetje alles voelde wat je maar kan voelen - en dat in een tijdspanne van een paar uur.
Toen mijn hond geopereerd werd, smeekte ik dat hij tijdens de operatie mocht sterven. Want het leven dat hij na de operatie zou krijgen, was absoluut niet het leven dat hij gewild zou hebben. Dat zou er een zijn van gehandicapt zijn en niet kunnen doen wat hij wilde. Hij zou beslist geen lol meer hebben gehad. Ik wilde liever dat hij zou sterven na het leven geleid te hebben dat hem zo veel vreugde had gegeven en waar hij gelukkig mee was dan dat hij verder zou leven en ongelukkig zou zijn. Want met gehandicapt zijn kon hij niet omgaan; zo'n hond was het simpelweg niet.
Toen mij verteld werd dat hij inderdaad was overleden, overheerstte berusting. Ja, ik wist al, diep in mijn hart, dat hij zou sterven. En ik was tevreden en blij dat hij zo'n goed leven had gehad en dat ik hem veilig had kunnen overdragen. Met veilig bedoel ik zonder dat er nare dingen in zijn leven waren gebeurd. En met dat overdragen bedoel ik dat ik nu de zorg voor hem in andere handen legde. Ik ben niet verbonden aan een bepaald geloof, maar ik geloof wel.
Ik was opgelucht dat ik hem nu niet zou hoeven te verzorgen omdat ik dat volgens mij niet aan zou kunnen. Niet dat ik het niet zou willen, maar ik zou zo vreselijk bedroefd zijn dat hij niet meer zou kunnen wat hij eerst wel kon. En omdat dat zijn levensvreugde ernstig zou beperken, vreesde ik dat ik dat niet aankon. En ik schaamde me dat ik dacht dat ik het niet aan zou kunnen.
Ik bedacht me wat ik beter had moeten doen of anders. Want als ik beter voor hem gezorgd had, was hij vast niet ziek geworden. Ik voelde me schuldig dat ik niet had kunnen voorkomen dat hij ziek werd.
En ik was woedend. Omdat hij me verlaten had, nèt op een tijdstip dat ik er zo ongelooflijk veel behoefte aan had om bij hem troost te zoeken - wat een paradox!
Ik was verbaasd dat ik niet beheerster met mijn gevoelens om kon gaan. Diende je niet eerst ongeloof te voelen, dan kwaad te worden, dan verdriet te hebben en dan berusting?
Ik was begonnen met berusting, voelde geen ongeloof, was wel kwaad, maar niet verdrietig. Ik was wel bang. Hoe moest ik zonder hem verder leven? Zonder hem had mijn leven geen zin meer.
Waarop ik vond dat al die gevoelens erg verwarrend werkten en ik besloot om maar helemaal niets meer te voelen.
Dat alles gebeurde in een paar uur. Hij stierf om vijf uur 's middags en om negen uur 's avonds had ik besloten om maar niets meer te voelen. En dat heel scala van gevoelens had ik in nog geen vier uur tijd afgewerkt.
De enige fout die ik maakte, was mijn beslissing om niets meer te voelen. Dat werkt niet. Ik hield het een half jaar vol en stortte toen in. Onderdrukte gevoelens komen er altijd eens uit.
Maar al die andere gevoelens die ik had, waren niet ongewoon. Een sterfgeval is een ingrijpende gebeurtenis in je leven, ongeacht wie je verliest.


Schuld

Je schuldig voelen is een hele nare emotie. Het komt er op neer dat je jezelf dingen verwijt. Die je niet gedaan hebt, of juist wel. Vooral bij een huisdier kan schuld de kop opsteken omdat jij geheel verantwoordelijk bent voor het dier. Jij neemt de beslissingen en als één van die beslissingen ertoe leidt dat het dier overlijdt, voel jij je schuldig.
Ik heb mijn cavia Kruin verloren aan de castratie die ervoor had moeten zorgen dat hij bij het zeugje kon blijven waar hij voor een ongewenst nestje had gezorgd. Ik heb mijn cavia Hiltsjie verloren omdat ik zijn tanden niet controleerde en deze zo lang werden dat hij niet meer kon eten. Dat ik wist dat een risico aan een castratie verbonden is en dat ik juist niet wist dat je de tanden van een cavia moet controleren, doet er weinig toe. Ik nam beslissingen (om wel te castreren of om niet te controleren) en het resultaat daarvan was het overlijden van mijn cavia's.
Complicaties bij een operatie, het niet opvallen van een ziekte bij je cavia, te laat naar de dierenarts gaan, het onderschatten of verkeerd inschatten van de toestand van je cavia... het zijn allemaal dingen die tot de dood van je cavia kunnen leiden.
Hoe ga je om met schuld?
Ook al wéét je dat je er niets aan kon doen, het schuldgevoel steekt toch de kop op. En uit zich in vragen en gedachten zoals: 'Had ik maar...', 'Ik had niet...', 'Waarom heb ik...'
Schuld is niet iets dat anderen voor je op kunnen lossen. Ze kunnen duizend keer tegen je zeggen dat het niet jouw schuld was, maar dat helpt niets. Want je weet zelf ook wel dat het niet jouw schuld was - met je hoofd. Het verstand zegt dat je toen je die beslissing nam om iets wel of niet te doen, dat je gehandeld hebt naar beste kunne, naar eer en geweten en uit liefde voor je dier en dat je dacht dat je het beste deed voor je dier. Maar het gevoel zegt iets heel anders.
Datgene wat schuld kan helpen verzachten en minder erg maken is de wetenschap dat je van je fouten kan leren. Je hebt het toen, in jouw ogen, niet goed gedaan. Nu weet je beter. Dus die fout maak je nooit meer. Misschien is je cavia wel in je leven gekomen zodat jij kon leren. Want dankzij hem heb je geleerd hoe je het niet nog een keer wil doen. In de toekomst doe je het anders.

top


Schaamte over blijdschap of opluchting

De enige reden waarom deze emotie de kop op kan steken, is omdat je andere gevoelens hebt die je, volgens jou of volgens anderen of volgens een vage 'men' niet behoort te hebben. Blijdschap en opluchting zijn van die gevoelens waar je je over kan schamen. Want hoe kan je je blij voelen als je huisdier is overleden? Hoe kan je opgelucht daarover zijn?
Toch zijn het veel voorkomende emoties bij een sterfgeval - en niet alleen als dieren overlijden. Een vriendin van mij had een man die ernstig ziek was. En dat al jaren. Al die jaren had ze hem verzorgd. En toen werd vastgesteld dat er niets meer aan te doen was, bleef ze hem uiteraard verzorgen, maar nu rustte alles op haar schouders: het inkomen en het huishouden. Dat duurde vele maanden. Anderen hielpen zoveel ze konden, maar zij deed het leeuwendeel. En je zag haar gewoon aftakelen. Ze was constant moe en liep op haar tenen, maar ze ging door. Ze werd vaak verkouden en kreeg diverse keren griep, maar ze ging door. Op het laatst was ze niet meer dan een wandelend skelet. Ze was aan het eind van haar latijn, maar ging toch door. Móest doorgaan.
Toen haar man stierf, was dat een opluchting. Ze was blij dat haar man eindelijk geen pijn meer had. Natuurlijk had ze verdriet - maar dat kwam later pas.
Wat kan gelden als een mens overlijdt, kan ook gelden als een dier overlijdt. Als je een cavia maandenlang hebt verzorgd omdat hij gehandicapt is, kan je opgelucht zijn als hij gestorven is. Niet omdat je geen verdriet hebt, maar omdat je opgelucht bent dat jij niet iedere dag hoeft af te wachten om te zien of het minder gaat en je misschien naar de dierenarts moet. Het wachten is over en de dag die je al die maanden vreesde, die je aan zag komen, de dag dat je cavia zou sterven, is eindelijk daar.
Dat maakte ik mee met Kara. Kara was een zeugje die gehandicapt raakte aan haar achterpoten. Ze kon niet meer lopen en een half jaar heb ik haar verzorgd. Maar al die tijd wist ik dat er een tijd zou komen dat het niet meer zou gaan, dat ze pijn zou krijgen en dat ik de trieste gang naar de dierenarts zou moeten maken. Toen die dag aangebroken was, was ik opgelucht. Omdat het wachten eindelijk voorbij was. Maar alles in mij verzette zich tegen die gang naar de dierenarts. Omdat ik haar niet kwijt wilde.
Als je cavia heel veel pijn heeft en er kan niets meer aan gedaan worden, dan kan je blij zijn als hij gestorven is. Niet omdat je geen verdriet voelt, maar omdat je blij bent dat zijn lijden voorbij is. Je weet dat hij nu, waar hij dan ook is (in de caviahemel natuurlijk!), geen pijn meer heeft.
Opluchting en blijdschap zijn derhalve helemaal geen vreemde emoties om te voelen als je cavia gestorven is.

top


Schaamte omdat je denkt het niet aan te kunnen

Ik dacht niet dat ik kon leven met een hond die niet meer zou kunnen wat hij voorheen wel kon. Ik zag niet op tegen de verzorging, maar wel tegen het verdriet dat ik ongetwijfeld zou hebben als ik zou zien dat hij bepaalde dingen niet meer kon doen. Al die dingen die hij zo graag deed, zou hij niet meer, of alleen in beperkte mate, kunnen. Dat idee vond ik vreselijk. En daarom, omdat ik niet wilde dat ik verdriet zou hebben over iets wat hij niet meer zou kunnen, wilde ik eigenlijk niet leven met een gehandicapte hond. En daar schaamde ik me over. Want toen ik besloot hem in huis te nemen, was dat voor zowel de goede als de slechte tijden.
Pas later realiseerde ik me dat het idee hebben dat je iets niet aankunt, niet vreemd is om te hebben. En het gaat dan niet eens om de verzorging, maar om het leed dat je weet dat je krijgt als je dier gehandicapt wordt. En hoe het dier daar dan ook mee omgaat, je weet al van te voren dat je daar verdrietig over zult zijn. En omdat je dat niet wil, wil je liever helemaal niets. En daarom schaam je je.
Het is echter geen vreemde emotie en zeker geen emotie waar je je over hoeft te schamen. Het is uit zelfbescherming dat je zo voelt, denkt en redeneert.
En l
iever willen dat je dier sterft omdat het anders een rotleven krijgt, is geen rare emotie of gevoel of gedachte of wens.

top


Ontzetting

Ontzetting is een emotie die lijkt op in shock zijn en die verwant is aan ontkenning. Je kan zo ontdaan zijn door de dood van je cavia, dat je het ontkent. Je wilt gewoon niet geloven dat hij er niet meer is. Je wilt het niet accepteren omdat je het niet gelooft of niet wilt geloven. Omdat je, als je het wel gelooft, er verdrietig om moet zijn en dat wil je niet.
Toen Nerissa stierf, was ik in zware ontzetting en shock. Eerst was ik alleen maar verbaasd. Ik ging naar mijn ouders en zei: "Jullie raden nóóit wat er gebeurd is!" En dat in zo'n toon dat aangeeft dat er iets mafs is gebeurd dat eerder grappig is dan verdrietig.
Ik heb daarna wel honderd keer gezegd dat ik het niet kon geloven. Want ze was de baby van het groepje en ze hoorde gewoonweg niet te sterven. Want jonkies sterven niet, dat doen alleen oude cavia's.
Het duurde twee dagen voor het eindelijk tot me doordrong en ik eindelijk besefte dat ze er inderdaad niet meer was. Daarna kwam het verdriet, maar de ontzetting heeft toch nog lang hoogtij gevierd, ook toen ik er wel verdrietig om was.

top


Verbaasdheid

Verbaasd zijn omdat je cavia is overleden, kan heel goed. Verbaasdheid is een emotie die veel lijkt op ontzetting of op in shock zijn, alleen dan in mindere mate. Verbaasdheid kan overgaan in een van die andere emoties of in verdriet.

top


Angst

Angst is een heel normale reactie bij een sterfgeval. Het duidelijkst heb ik dat ervaren toen mijn hond overleed, maar toen recent mijn cavia Baderon overleed, voelde ik precies hetzelfde. Baderon was er altijd en was er altijd al geweest. Ik noemde hem de Godfather van mijn groepje cavia's omdat hij dat echt was: hij was de oudste, was er het langste en had vele cavia's overleefd. Het was gewoon alsof hij er altijd al geweest was en altijd zou zijn.
Toen hij stierf, verloor het leven zijn zin. Want wat had het voor nut om de andere cavia's te houden als de stamvader er niet meer was? Het hele groepje zou uit elkaar vallen, dat wist ik zeker. En dat idee maakte me bang. Wat moest ik doen? Wat had het nog voor nut? Er was een groot gat gevallen en niets en niemand zou dat op kunnen vullen. Nooit. Niet zolang ik leefde.
Ja, zo dacht ik. Maar de tijd verstreek en het groepje bleef gewoon leven en ik bleef gewoon leven en deed de dingen die ik altijd deed, zoals de cavia's eten geven en de kooien verschonen - en de angst verdween. Want de aarde draaide niet alleen maar omdat Baderon er was. Maar het voelde wel even zo. En die emotie is heel normaal. Een vertrouwd iets valt weg, iets dat ingebed is in je leven. Omdat iets dat onbekend is, je altijd angst aan kan jagen, kan je bang zijn dat het nooit meer wordt zoals het werd. En dat wordt het ook niet, maar het wordt wel weer normaal. En dan verdwijnt de angst ook.

top


Woede

Woede is meer geaccepteerd als emotie bij een sterfgeval dan bepaalde andere emoties. En je kan overal en op iedereen kwaad op zijn. Op de dierenarts omdat hij zei dat het niet meer ging, op de assistente die je vroeg wat je met je cavia wilde (laten) doen, op de taxichauffeur die een opmerking maakte, op de rode stoplichten die ervoor zorgden dat je niet sneller naar huis kon komen, op de vuilnisbak die in de weg staat, op de radio die een vrolijke deuntje speelt, op de stralendblauwe hemel, op de zon die schijnt, op de regen die in bakken naar beneden komt, op God - en op je cavia.
Niets is vreemd. Ook niet het boos zijn op je cavia omdat hij er niet meer is. Uiteindelijk is híj degene die is gestorven, die jou dit heeft aangedaan, die jou in de steek heeft gelaten. Híj is de schuldige. Hij is degene waardoor je je nu voelt zoals je voelt.
En al die andere mensen... die lopen alleen maar in de weg. Weten zij veel hoe jij je voelt? Kijk ze eens lachen! Weten ze dan niet dat jouw cavia gestorven is? De onbenullen! En die stomme zon, die blijft ook maar schijnen alsof er niets aan de hand is.
Boosheid, woede, kwaadheid zijn normaal. Ze zijn een andere versie van verdriet. Want je voelt je nu eenmaal zo omdat je je cavia mist en omdat je wilt dat hij er nog is. En iets willen wat je niet kan krijgen, kan je boos maken.

top


Geen emotie

Geen emotie voelen is ook niet ongewoon. Of het gezond is, is een tweede. Tenzij je helemaal niets om je cavia gaf, dan is niets voelen normaal. Maar dan is het weer niet normaal dat je een cavia hebt, want waarom zou je een cavia nemen als je er toch niets voor voelt?
Helemaal niets voelen kan onderdeel zijn van ontzetting of in shock zijn. Je denkt dan misschien dat je niets voelt, maar je bent eigenlijk bezig om de schok te verwerken. Je kan het nog niet aanvaarden dat je cavia dood is, en daarom voel je maar even niets. Pas als je besloten hebt dat je zijn dood accepteert, komen de (andere) gevoelens vanzelf wel.
Maar als je wel veel van je cavia hield, maar niets voelt en ook niets gaat voelen, kan het zijn dat je je gevoelens onderdrukt. Eigenlijk is de term 'niets voelen' dan ook niet terecht, want je voelt alleen maar niets omdat je het overlijden van je cavia zó erg vind dat je denkt dat als je wèl iets voelt, je dat niet overleeft. Het hebben van geen emoties is dan ook een vorm van zelfbescherming. Voor even kan het geen kwaad, maar als het te lang duurt, is dat niet gezond. Emoties laten zich namelijk niet onderdrukken: ze komen er toch wel eens uit. En als ze er uitkomen nadat ze een poos onderdrukt of weggestopt zijn, komen ze alleen maar in alle hevigheid en met meer kracht dan je voor mogelijk had gehouden te voorschijn.

top


Te weinig emotie?

Rouw wordt nog vaak onderverdeeld in bepaalde fasen. Eerst is er verdoving, dan ontkenning, dan woede, dan verdriet en dan acceptatie.
Deze onderverdeling van een rouwperiode is ontwikkeld in de tijd dat er rondom rouw nog een taboe lag. Deze indeling in fasen wordt inmiddels bestreden en door velen als niet juist beschouwd, omdat iedereen heel verschillend reageert op verlies en iedereen een persoonlijke beleving heeft van verdriet en derhalve ook een verschillende beleving van rouw.
Als je uitgaat van de indeling in fasen en je voelt een bepaalde emotie niet of, volgens jou, niet sterk genoeg, kan het zijn dat je je afvraagt of je wel normaal bent of of je wel genoeg van je cavia gehouden hebt. Als je een bepaalde fase overslaat, kan je je hetzelfde afvragen.
Daarom kan de indeling in fasen meer belemmerend werken dan dat hij een houvast biedt.

top


Wanneer gaan die emoties over?

Dat verschilt van persoon tot persoon. Ontzetting en verbaasdheid gaat meestal vrij snel over in een andere emotie, net zoals woede. En de schaamte slijt vanzelf. Opluchting en blijdschap zullen, als je die gevoeld hebt tijdens of na het overlijden van je cavia, altijd deel blijven uitmaken van de herinnering. Maar dat is helemaal niet erg, omdat dat mooie emoties zijn bij een verdrietige herinnering. Angst slijt vanzelf naarmate het leven verder gaat. Schuld is een moeilijke emotie en een hele nare en vooral een hele, hele hardnekkige. Eentje die jaren later nog de kop op kan steken. Het enige wat je kan leren is er mee te leven en jezelf voor te houden dat er niets was dat je had kunnen doen om de dingen anders te laten verlopen. En als je dat wèl had gekund als je tóen had geweten wat je nú weet, kon je er toen nog niets aan doen. Omdat je het nú pas weet en niet toen. Het enige wat je dan kan doen is het de volgende keer niet meer zo doen. Omdat je ervan geleerd hebt. Het beschouwen als een les die je geleerd heb, is nuttiger dan een leven lang met een schuldgevoel te zitten.
Het is echter niet aan te geven hoe lang je de ene of de andere emotie hebt. En het is ook niet erg als je een emotie langer of korter hebt. Het kan jaren duren voor verdriet slijt of weggesleten is, maar het kan ook zijn dat je het na een paar dagen, weken of maanden niet meer voelt. Niet één optie is slecht of goed of minder goed of minder slecht. En dat komt omdat ieder mens anders is. Die verscheidenheid zorgt voor een andere beleving en een andere verwerking - en derhalve ook voor verschillende periodes van bepaalde emoties voelen. Maar anders betekent niet beter of slechter, maar alleen maar: anders.

top



Rouwen, hoe doe je dat?

Iedereen rouwt op zijn eigen manier. Jij moet dat ook doen. Ook al vinden anderen het raar wat je doet of hoe je het doet: het is jouw cavia, jouw verdriet en jouw rouwperiode.
Hoe je rouwt, maakt dan ook niets uit, zolang het maar goed voelt voor jou.

In Amerika is het de gewoonte om voor een overleden dier een herdenkingsplaat te maken. Deze kan je aan de muur hangen of ergens neerzetten. Onder de foto staat het gedicht van de Rainbowbridge. Een herdenkingsplaat is een speciale manier om je dieren te herdenken. Het is ook een bijzondere gift om aan iemand te geven; zo laat je zien dat je om de ander geeft en meeleeft met de ander.

Op deze herdenkingsplaat staan Kuifie en Vrouwtje, de cavia's van Diana. Kuifie en Vrouwtje hebben ook een plekje op de pagina
Caviahemel.
 


Praten, praten, praten!

Toen mijn cavia Baderon was gestorven, was ik een week lang van slag. Ik eet normaal geen chips en koekjes, maar ik heb een week lang alleen maar lopen eten. Wat niet hielp in die periode, was dat ik bij niemand mijn verhaal kwijt kon omdat iedereen bij wie ik dat wel kon en mij zou begrijpen, op vakantie was. Ik vertelde het natuurlijk wel: aan de dierenarts, aan de taxichauffeur, aan een kennis, aan een buurman, aan de groentenboer (die zelf ook cavia's heeft), aan het aardige meisje van de dierenwinkel, maar, hoewel dat wel een beetje hielp, hielp het toch niet echt. Daarom is het héél belangrijk dat je het over je verdriet en over je cavia hebt met mensen die van jou houden en van wie jij houdt en die je verdriet begrijpen. Ze hoeven niet van cavia's te houden (hoewel dat wel helpt), zolang ze maar begrijpen dat jouw verdriet jou veel pijn doet en zolang ze maar begrijpen dat jouw cavia heel belangrijk voor jou was. En als ze zelf dieren hebben, begrijpen ze het so wie so, want er is geen verschil tussen het verliezen van een cavia en een kat, een hond, een muis, een konijn, een papegaai enzovoorts.
En steeds weer hetzelfde verhaal vertellen, doet goed. Denk vooral niet dat mensen denken: 'O, daar heb je hem weer met zijn verhaal,' want dat zullen mensen die je om geven niet doen. Ze weten dat het belangrijk is dat je steeds weer vertelt hoe het bij de dierenarts ging, of hoe je ondekte dat je cavia die nacht gestorven was. Alles wat je wilt vertellen, dien je te vertellen, want alleen door het heel vaak te vertellen, gaan de scherpe kantjes er van af.


Het schrijven van gedichten is een goede manier om emoties van je af te schrijven en te verwerken.



Verschillende manieren

Mensen zijn verschillend. Cavia's ook. En daarom rouwen we ieder op onze eigen manier. Soms komt dat overeen met hoe een ander het doet, soms wijkt het af. Sommige dingen doen we bijna allemaal.
Hoe kan je over het verdriet van je cavia heenkomen?
De lijst hieronder is slechts een opsomming. Hij is niet compleet en dat kan ook niet omdat er zo enorm veel manieren zijn om te rouwen. En de ene is niet beter of slechter dan de ander, alleen maar anders. En of je nu één ding doet of allemaal, maakt ook geen verschil.
- Een gedicht of gedichten schrijven.
- Naar muziek luisteren.
- Schilderen of tekenen.

- Veel eten.
- Niets of weinig eten.
- Een kaarsje branden: thuis, in de kerk, op het graf.
- Overlijdenskaarten versturen.
- Een gedenksteen oprichten.
- Bloemen leggen op het graf.
- Een bos bloemen kopen en die op een speciale plaats in je huis zetten.
- Lange wandelingen maken.
- Uitgaan als afleiding: disco, café, theater.
- Een dagboek bijhouden.
- Een foto- of plakboek maken.
- Een boksbal gebruiken.
- Schreeuwen, huilen of juist stilzwijgen.
- Praten.
- Een foto op het graf neerzetten.
- Een foto inlijsten en ophangen.
- Een bezoek aan het graf brengen.
- Een gedicht of een verhaal op internet plaatsen.
- Een foto op internet plaatsen.
- Een foto, gedicht of verhaal op een In Memoriam pagina plaatsen.
- Opschrijven hoe je cavia is gestorven.
- Een speciaal herdenkingshoekje maken.
- Spullen van de cavia laten staan.
- Een herdenkingsplaat maken.




In een herdenkingsboek kan je gedichten, verhalen, foto's, dagboek(fragmenten) en verder alles kwijt waar je behoefte aan hebt.


Sommige dingen doen we al automatisch, voor andere hebben we misschien nog wat schroom, zoals het versturen van overlijdenskaarten. Maar het versturen van overlijdenskaarten voor huisdieren gebeurt steeds vaker. Ik verstuurde een kaart toen mijn hond overleden was en niemand vond dat raar. Ik heb ook een aantal kaarten gekregen van vrienden die mij een kaart stuurden toen hun huisdier overleden was.
Soms meent men ook dat uitgaan niet gepast is. Want hoe kan je lol maken als je dier net overleden is? Toch kan dat heel heilzaam zijn, gewoon omdat je dan gedwongen wordt even aan iets anders te denken.
Het is moeilijk om afscheid te nemen van de spulletjes van je cavia. De kooi is dan wel leeg, maar zonder kooi is het helemaal vreselijk leeg. Als je de spullen een poosje wilt laten staan, dan moet je dat doen. En voel je behoefte om groenvoer of hardvoer te kopen, dan moet je dat ook doen.
Want als je behoefte ergens toe voelt, dan moet je het doen. Of anderen het nu wel of niet raar vinden. Uiteindelijk voelen zij niet wat jij voelt, en als iets goed voelt voor jou, zal dat alleen maar helpen om eerder vrede te vinden met het verlies van je cavia.

Een overlijdenskaart versturen kan zeker helpen bij de rouw, al was het alleen maar omdat zo meer mensen van het overlijden afweten en alleen dat al geeft troost.



En als je een overlijdenskaart stuurt, krijg je kaarten terug die je steun geven omdat je weet dat anderen aan je denken en om je geven.



Internet: gedeelde smart is halve smart

Internet heeft de mogelijkheden tot communnicatie heel sterk uitgebreid en je kan nu in kontakt komen met mensen met dezelfde interesses en hobby's die aan de andere kant van het land - of de wereld - wonen.
Als je gebruik wilt maken van die mogelijkheid, moet je dat zeker doen. Je kan op fora, praatgroepen en nieuwsgroepen je verhaal kwijt. Er zijn er genoeg. En als je er een gevonden hebt die bezocht wordt door mensen die ook van cavia's houden en cavia's verloren hebben, dan heb je altijd een luisterend oor. En je zult altijd begrip en steun krijgen. En je kan altijd je verhaal tien keer vertellen. Je kan mensen mailen om te zeggen dat je cavia gestorven is en vertellen hoe dat ging. En als je met verschillende mensen mailt, houdt dat in dat je net zo veel keren je verhaal kwijt kan.
Toen mijn column verscheen over
Baderon's leven en dood, verbaasde het me hoeveel mensen er mailden om te zeggen hoe erg ze het vonden en dat ze me veel sterkte toewensten. Dat doet goed. Als je een eigen website hebt, kan je derhalve ook daar je verhaal kwijt. Zeker doen als je dat wilt, want iedere keer als je het opschrijft, gaan de scherpe kantjes er weer een beetje meer vanaf.

top



Hoe lang mag je rouwen?

Mag je tien jaar rouwen om een cavia? Met betrekking tot het verlies van een geliefde cavia en met betrekking tot rouwen om een geliefde cavia zijn er geen regels te geven.
Er zijn wellicht wel grenzen te trekken, maar dat heeft dan meer te maken met het feit of je gelukkig bent. Als je tien jaar na het overlijden van je cavia nog iedere avond huilend in slaap valt omdat je je cavia mist en je de hele dag alleen maar aan je cavia kan denken en nergens anders aan toe komt, ben je ongelukkig. Als er geen eind komt aan een rouwperiode omdat je het verlies niet kan verwerken, blijf je hangen in het verleden en kan je je leven niet verder leven. De rouwperiode is voorbij als het verdriet niet meer overheerst en er meer energie in andere dingen dan in het verdriet wordt gestoken.
Maar er is een verschil tussen rouwen en herinneren.


Herinneren

Je kan jaren later, als het verdriet al lang over is, nog steeds een brok in je keel krijgen als je denkt aan het sterven van een dier, of aan de laatste dag. Ik krijg nog steeds een brok in mijn keel als ik aan de laatste dagen van Kara denk. Ze was zo dapper en ze wilde zó graag leven, maar haar lichaam wilde niet meer. Het zou gemeen zijn om haar nog pijn te laten lijden en daarom kreeg ze een spuitje, maar ze wilde zo graag leven dat er twee spuitjes voor nodig waren voor ze eindelijk dood was. De herinnering aan dat dappere vrouwtje met zoveel levenslust en zoveel kracht dat ze niet dood wilde, ondanks haar pijn, brengt nog steeds een brok in mijn keel – iedere keer als ik er aan denk. Dat is herinneren.
Het wil niet zegen dat ik nog rouw om Kara. Ik heb verwerkt dat ze er niet meer is en ik heb geen dagelijks verdriet om haar – maar soms mis ik haar nog wel.
En zo is er ook een verschil tussen rouwen, herinneren en missen.
Ik mis soms sommige cavia's nog wel eens. Nerissa, omdat ik zo graag had gezien hoe ze op was gegroeid en wat ze later had gedaan. Baderon, om nog even naar zijn onverstoorbare hoofd te kijken. Cilly, om haar nog even te aaien en toe te spreken. Musca, om te zien hoe ze met Fido de kamer verkent. Zo heeft iedere cavia wel iets waaraan je hem herinnert; iets dat speciaal van hèm was, dat alleen híj deed en iets dat je soms mist.
Rouwen, herinneren en missen lopen in elkaar over, maar scheiden zich uiteindelijk toch. Rouwen is het verwerken van het sterven van je cavia. Herinneren is het ophalen van leuke of droevige dingetjes die je hebt meegemaakt met je cavia. Missen is het niet leuk vinden dat je cavia er niet meer is en het wensen dat hij er nog wel was.
Je kan niet rouwen zonder te missen of te herinneren, maar je kan wel herinneren zonder te rouwen of te missen. En missen kan je doen met of zonder te rouwen, maar altijd met herinneren.


Rouwen

Hoe lang je rouwt, hangt sterk af van de band die je met je cavia had, wat er met hem gebeurde voor hij stierf en hoe hij stierf.

Een bloemetje neerzetten voor je overleden dier kan helpen bij de rouw.
Deze bos was voor Baderon. Het is Juffertje in 't Groen en daarvan voelen de bladeren net zo wollig aan als Baderon's vacht deed.

Het duurde twee maanden voor ik Baderon's dood een beetje verwerkt had. Het duurde ongeveer twee weken voor ik over Kara's dood heen was, maar iedere keer als ik aan haar denk, krijg ik weer een brok in mijn keel. Omdat ze niet wilde sterven. Ze wilde zó graag leven, maar het ging niet meer. Baderon daarentegen stierf zoals hij geleefd had: rustig en onverstoorbaar en hoewel ik dacht dat het leven geen zin meer had na zijn dood, mis ik hem nu niet meer en als ik aan hem denk, krijg ik geen brok in mijn keel, zoals ik wel krijg bij het denken aan Kara. Verdriet kan je derhalve niet doseren, in hokjes stoppen, onderverdelen of plannen. Je weet nooit hoe het loopt en je weet nooit hoe lang het duurt voor het verdriet slijt.
Maar als jij korter rouwt of juist langer dan twee weken of twee maanden, is dat ook niet vreemd of raar. Er is namelijk geen regel voor rouwen. Je moet net zo lang of zo kort rouwen als goed is voor jou. Je kan niet zeggen; deze dag rouw ik nog, morgen is het voorbij. Dat moet slijten. In het begin kan je nergens anders aan denken, dan komt de dag dat je er één seconde niet aan denkt en dan voel je je direct schuldig. Omdat het dan lijkt alsof je je cavia vergeet. Maar het leven gaat door en het denken aan en missen van wordt steeds minder, tot het verdriet er uiteindelijk niet meer is - en dat is niet meer dan normaal.
Want, hoe triest het heengaan van een cavia ook is of kan zijn, het is onderdeel van het leven en dat is het verwerken van het verdriet om je cavia óók.

top



Kinderen en rouw

Net zoals volwassenen verschillend kunnen reageren op sterven, gemis en verdriet, net zo kunnen kinderen op verschillende manieren reageren. En net zoals bij volwassenen, is hierbij steun en hulp van anderen nodig.
Onderschat nooit de invloed die het sterven van een huisdier op een kind kan hebben. Ook al vind jij dat het maar een maf diertje is en ook al zie jij het als niet-belangrijk of iets waar snel weer overheen te komen is, een cavia kan, net zoals ieder huisdier, een heel belangrijk deel uitmaken van het leven van een kind en dat gemis is dan heel ingrijpend.
Wat van groot belang is dat het kind zich veilig voelt. Om vragen te stellen, om emoties te uiten, om zijn verhaal te vertellen en om te leren om te gaan met het verlies. Eigenlijk hetzelfde wat een volwassene wil doen, maar als het kind nog klein is, kan de beleving toch anders zijn.
Informatie over hoe een kind op welke leeftijd reageert, en hoe je als ouder je kind kan helpen een verlies te verwerken, vind je bij een van de Ggz-instellingen (voorheen het Riagg).

top



Religie en rouw

Gelovig zijn kan een steun zijn als je cavia is overleden. Omdat je dan weet dat hij naar God gaat. Het kan ook een nadeel zijn als je je afvraagt waarom God het goed vond dat je cavia stierf.
Niet geloven kent niet dàt nadeel maar wel het nadeel dat je je af kan vragen wat er met je cavia is gebeurd. Is hij nu weg, voor altijd? Als je niet gelooft in een leven na de dood, kan het moeilijk zijn te accepteren dat dat het dus was. Geen leven meer, maar ook geen leven na de dood.
Geloven is iets heel persoonlijks, maar waar je ook in gelooft - in geen leven na de dood, in wel een leven na de dood, in reïncarnatie, in een bekende of persoonlijke religie - geloof komt altijd om de hoek kijken bij een sterfgeval. Ook al geloof je nergens in, dan nog heb je een geloof, namelijk dat er niets is. Als je daar steun in vindt en troost aan hebt, is er niets mis met het niet geloven in een God of een leven na dit leven.
Maar als je niet een bepaalde religie hebt en het een naar idee vind dat je cavia nu weg is en het enige leven dat hij had, het leven op aarde was, kan je je misschien vinden in het idee dat een leven uit twee delen bestaat: een lichaam en een geest. De geest kan je ook omschrijven als een ziel, of als energie, of als licht, of als een levensvonk. Je hoeft niet in een bepaalde religie of in (een) God te geloven om wel te kunnen geloven dat je cavia voortleeft na zijn dood, ook al is het dan in een andere gedaante; een gedaante zonder zijn lichaam, maar met datgene wat hem maakte tot wat hij was: een levend, ademend, voelend wezen dat toevallig in het lichaam van een cavia geboren werd.
Geloven dat je cavia, ook al is hij niet meer hier, toch nog ergens is, kan veel troost geven.
Als je wel gelovig bent, heb je er misschien moeite mee dat bepaalde instituten die door de mens zijn opgericht om (een) God te eren, wellicht geen aandacht aan dieren besteden of dieren niet toelaten. Misschien vraag je je af of jouw cavia naar de God toegaat waar jij in gelooft als je geen vermelding kan vinden van huisdieren of cavia's. Maar als je kijkt naar wat jouw God geschapen heeft, dan zie je dat dat de hele wereld is, inclusief de dieren en inclusief de cavia's. Als die God cavia's niet uitgesloten heeft van de wereld, waarom zouden ze dan uitgesloten worden van de hemel?
In het boek
Levenslange Vrienden van Joan Coleman (zie literatuur) wordt ingegaan op een leven na de dood voor huisdieren met betrekking tot diverse religies.
Waar je ook in gelooft, of dat nu een bekende religie is, een onbekende religie of een religie die het resultaat is van jouw overtuigingen en denkbeelden, als jij steun en troost hebt aan en vind in jouw geloof als je cavia is gestorven, is een geloof een groot goed in tijden van rouw.

top



Hoe kan je anderen helpen?
Omgaan met verdriet is al moeilijk als je het zelf ervaart, maar als iemand anders verdriet heeft, lijkt het wel onmogelijk om te helpen. En daadwerkelijk helpen om het verdriet over te laten gaan, lukt ook niet. Maar er zijn zeker dingen die je kan doen om iemand die verdriet heeft te helpen.


Wel doen

Het is altijd erg moeilijk om iets opbeurends te zeggen omdat er eigenlijk niets is dat opbeurend is als iemand rouwt. Maar iets zeggen, wat het dan ook is, is altijd beter dan niets zeggen. Je kan informeren hoe het gaat in verband met het gemis. Je kan herinneringen ophalen aan de overleden cavia. Je kan zeggen hoe erg je het vind. Je kan een kaartje sturen en er iets liefs bijzetten. Je kan een bosje bloemen brengen voor de overleden cavia. Je kan zeggen dat je een kaarsje hebt gebrand.
Er zijn veel dingen die je kan doen om het caviabaasje te laten weten dat je met hem meeleeft en dat de cavia niet vergeten is.
Je kan ook zorgen voor afleiding door het caviabaasje uit te nodigen voor iets leuks, zoals de film, een boswandeling of de stad in. Denk niet dat dat niet gepast is, want juist iets opbeurends dat tegelijkertijd afleiding geeft is erg goed. Het verdriet wordt er niet minder om, maar de zinnen even verzetten en misschien eventjes niet aan het verdriet denken, doet goed.
Je kan luisteren naar de verhalen over de cavia. Praten en het delen van herinneringen en emoties werkt helend. Huilen ook; laat het caviabaasje gewoon huilen. Biedt een troostende arm, een zakdoek of een stevige schouder aan.
Rouwen kost tijd en ook na enige tijd, als jij de hele cavia al misschien weer hoog en breed vergeten bent, zal het caviabaasje nog steeds aan de cavia denken. Een simpel kaartje of even vragen hoe het er mee gaat in verband met het gemis om de cavia, zal het caviabaasje goed doen. Bijzondere dagen, zoals de sterfdag, de geboortedag en ook feestdagen of andere speciale dagen, zoals dierendag, kunnen emoties oproepen, ook na lange tijd. Ook daar aan denken en het baasje laten weten dat je aan hem denkt, doet goed.
Ook al weet je niet wat je moet zeggen, íets zeggen is altijd beter dan zwijgen.


Niet doen

Wat je niet moet doen is zeggen hoe het caviabaasje moet doen of denken. Of wanneer hij moet stoppen met rouwen. Of dat hij gekke of rare dingen doet in verband met het rouwen. Zeggen dat hij snel een nieuwe cavia moet nemen is ook verkeerd. Je kan niet bepalen hoe het baasje zich voelt en al helemaal niet wat hij moet doen of laten.

top



Rainbowbridge/Regenboogbrug
De Rainbowbridge is een Engels gedicht dat gaat over wat er gebeurd met huisdieren die gestorven zijn. De originele Rainbowbridge kan je lezen op Rainbowbridge.

top



Nieuwe cavia?

Moet of mag je direct een nieuwe cavia nemen? Ja, dat mag, maar het moet niet. Niets moet.


Direct een nieuwe

Sommige mensen vinden het fijn om direct weer een nieuwe cavia te nemen om zo de leegte op te vullen die er ontstaan is. Dat wil niet zeggen dat ze geen verdriet hebben om de gestorven cavia, alleen maar dat het huis zo leeg is dat ze die leegte graag willen vullen. Een nieuwe cavia, wellicht een jonkie, leidt de gedachten af van het verdriet. Sommigen vinden ook dat er op die manier toch nog iets van de vorige cavia aanwezig is. Omdat het direct nemen van een nieuwe cavia een brug slaat tussen de nieuwe en de oude cavia, is het dan alsof er een onzichtbare band ontstaat. Maar ook als dat niet de reden is, het is een persoonlijke keus om direct een nieuwe cavia te nemen en er is niets mis mee als dat ervoor zorgt dat je je weer fijn en gelukkig voelt.


Wachten met een nieuwe

Sommigen moeten er niet aan denken om direct weer een cavia te nemen. Die willen het verlies eerst verwerken voor ze (misschien) weer een nieuwe cavia nemen. Ook daar is niets mis mee. Het wil alleen maar zeggen dat je de gedachte aan een nieuwe cavia nu nog niet fijn vind. Je kan het oneerbiedig vinden tegenover de overleden cavia. Alsof hij zomaar ingewisseld kan worden. Of je kan het idee dat er nu een andere cavia zit op de plaats die eigenlijk voor jouw vorige cavia bestemd was, onplezierig vinden. Alsof het een indringer is die er eigenlijk niet hoort. Of je bent bang dat je niet genoeg tijd een aandacht aan de nieuwe cavia kan besteden omdat je nog teveel bezig bent met je gestorven cavia. Wat voor reden je ook hebt om niet direct een nieuwe cavia te nemen, je moet pas een nieuwe cavia nemen als je je daar fijn bij voelt en als je je kan verheugen op de komst van een nieuwe cavia. Want dan pas weet je zeker dat je open kan staan voor die andere cavia. En dat komt alleen maar ten goede aan zowel de cavia als jou.

top


Literatuur

Er zijn maar weinig boeken over het verlies van een huisdier.

Woorden van troost. Bij het afscheid van een geliefd huisdier - Magda Berman
Uitgeverij Tirion
ISBN 9051217617
In dit boek staan 42 verhalen van mensen die een dier verloren hebben, één ervan gaat over een cavia. Verder komt Middas Dekkers aan het woord over de band tussen mens en dier, een dierenarts legt uit wat er gebeurt als een dier wordt ingeslapen, een medewerker van een dierenuitvaartcentrum verduidelijkt hun werkwijze, en een psychologe vertelt over rouwen om een dier.


Levenslang vrienden. Hoe verwerk je het verlies van een geliefd huisdier - Joan Coleman
Uitgeverij De Driehoek BV Amsterdam
ISBN 9060306198
Het boek is samengesteld aan de hand van ervaringen van mensen die hun huisdier verloren hebben, en bevat, naast het persoonlijke verhaal van de auteur, een uitleg van de plaats die dieren in divers religies innemen met betrekking tot een leven na de dood, en het geeft tips en oefeningen om beter om te kunnen gaan met het verlies van een huisdier.


Als een huisdier doodgaat - Nynke Endenburg
Uitgeverij Welzo Media Productions
ISBN 9058210243
Het boek behandelt de relatie tussen mens en dier, hoe euthanasie (het in laten slapen) verloopt en wat te doen met het stoffelijk overschot. Verder komenn rouwverwerking aan bod en ook behandelt het boek wat de dood van een huisdier betekent voor kinderen en voor oudere mensen. Het boek ziet er verzorgd uit, maar wat vooral opvalt zijn de kaarten die heel simpel zijn, maar wel bepaalde diersoorten aanduiden en die duidelijk bedoeld zijn om iemand sterkte te wensen met het verlies van een huisdier.


 

top      home