Waarom doen cavia's zoals ze doen? Omdat ze niet anders kunnen: van 'huis uit', in het wild dus, doen ze bepaalde dingen op een bepaalde manier. Maar ze doen die dingen niet zomaar: er is altijd een reden voor. Wil je meer weten over geluiden en lichaamstaal? Of weten of en wanneer cavia's bijten?

In het wild zijn twee beertjes één teveel

Van nature zijn cavia's groepsdieren. Hun gedrag is daar dan ook op afgestemd.
In het wild leeft één beertje samen met een aantal zeugjes. Dat is een groep. Iedere groep heeft een territorium van gemiddeld een hectare; dat is 10.000m2 (tienduizend vierkante meter). Als je uitgaat van een woonkamer die 10 meter lang is en vijf meter breed, dan passen er 200 van die woonkamers in een cavia-territorium.
In het wild bewegen cavia's dus iedere dag en lopen ze grote afstanden. Daarom is beweging dan ook zo belangrijk voor jouw cavia en daarom moet hij iedere dag kunnen los lopen in de kamer of ren.
De grenzen van het territorium zijn tot op de centimeter bekend en worden angstvallig in de gaten gehouden, en zodra er een vreemd beertje het territorium binnenkomt, wordt hij er direct uitgegooid. Dat is ook de reden waarom je altijd problemen krijgt als je twee beertjes met één of meerdere zeugjes houdt.



Gevechten om de rangorde

Een vreemd zeugje kan wel worden opgenomen als de anderen dat goed vinden: indien dat zo is, dan moet de rangorde opnieuw worden vastgesteld. Dit geschiedt vrijwel altijd zonder bloedvergieten omdat een gevecht meestal bestaat uit imponeergedrag. De cavia's lopen dan langzaam heen en weer of om elkaar heen op hoge poten. De haren op hun rug en nek staan overeind en ze klappertanden. Er kunnen soms een paar beten volgen, maar die zijn meestal in de vacht en niet in het vlees. Het gevecht eindigt als de ene erkent dat hij de verliezer is.



Jonge beertjes

Jonge beertjes worden in de groep waarin ze zijn geboren slechts zolang geaccepteerd tot ze geslachtsrijp zijn. Als ze dat eenmaal zijn, zijn ze een bedreiging voor de leider van de groep en worden ze uit de groep gejaagd. Als het jonge beertje de positie van de leider-beer wil overnemen, kan hij de oudere beer tot een gevecht uitdagen. Hier kunnen raken klappen bij vallen en er kan ook bloed vloeien omdat het een kwestie van overleven is. De oudere beer wil zijn leiderspositie niet opgeven. Als hij dat noodgedwongen toch moet doen, is het onwaarschijnlijk dat hij in een andere groep een leiderspositie krijgt; de enige mogelijkheid die er dan nog is, is een nieuwe groep te stichten, maar daar heeft hij zeugjes en een territorium voor nodig. De zeugjes leven al in andere groepen die ieder hun eigen territorium hebben. De jongere beer heeft hetzelfde probleem: als hij de oudere beer niet van de troon kan stoten, moet hij zijn eigen groep stichten, een territorium afbakenen en zeugjes zien te vinden.



De hoffelijke beer

De beer zal altijd in de gunst willen komen van de zeugjes. Ook als de zeugjes niet bronstig zijn, maar vooral wanneer ze dat wel zijn, want dan kan hij paren. De beer heeft weleens ruzie met een van zijn zeugjes, maar dat is dan omdat het beertje te opdringerig is naar de smaak van het zeugje, of omdat het zeugje haar zin wil krijgen - en meestal lukt dat ook!



In de gunst komen

Als de beer wil paren of in de gunst wil komen van een zeugje, loopt hij langzaam heen en weer, draait en schommelt met zijn kont en tilt zijn achterpoten hoog op. Hij strijkt langs het zeugje en laat een diep, brommend geluid horen dat nog het meest lijkt op een lang 'rrrrrrrr'.


Eerste kennismaking

Als een zeugje een beer niet kent, zal ze zich verzetten tegen de hoffelijke intenties van de beer. Ze laat dan een geïrriteerd geluid houden, een soort 'te-te-te-te' en ze kan ook gaan klappertanden, of ze draait zich geërgerd om, soms met een sprongetje en maakte zich uit de voeten. Als het haar te veel wordt, kan ze een 'rake klap' uitdelen waarop het beertje dan afdruipt - om het na een poosje weer te proberen.


Oude vrienden

Maar als een zeugje een beer goed kent, zal ze hem alleen maar ontwijken en door wat geïrriteerde geluidjes te laten horen, laten merken dat het genoeg geweest is.


Intieme vrienden

Als het zeugje bronstig is en ze is bereid te paren, vind het beertje haar nog aantrekkelijker. Hij zal dan urine spuiten (zomaar in het rond of juist over de zeug heen) of met zijn kont over de grond heen glijden. In de urine zit een cavia-seksferomoon. Cavia's vinden dat heerlijk ruiken, maar wij vinden het stinken. Dat komt doordat er zwavel inzit, en dat ruikt voor ons naar rotte eieren.
Als het zeugje ook wil paren, gaat ze op haar buik liggen en heft ze haar achterlijf op zodat het beertje met zijn penis in haar schede kan. De paringsdaad duurt maar een paar seconden en als het voorbij is, wassen ze zich uitgebreid.



Achter elkaar

De groep leeft altijd samen en doet alles samen. De groep wordt natuurlijk groter naarmate er meer jonkies geboren worden, maar de beertjes worden weggejaagd als ze geslachtsrijp zijn, zodat de groep altijd alleen maar uit één beer en een aantal zeugjes met hun (nog niet geslachtsrijpe) jongen zal bestaan.

Iedere dag moeten ze eten zoeken en daarvoor gebruiken ze paadjes die ze zelf hebben gemaakt door heel vaak een bepaalde route af te leggen. Die wildpaadjes lopen door gras, onder struiken door, en over rotsen. Als de groep zo'n paadje gebruikt, lopen ze achter elkaar: de leider - altijd het moedigste en sterkste dier - gaat voorop, daarna komt nummer twee in de rangorde, dan nummer drie, enzovoorts, tot, helemaal achteraan de hekkesluiter komt. Dat ze achter elkaar lopen, is niet alleen zodat de leider kan bepalen waar ze heen gaan, maar ook omdat een rij cavia's minder makkelijk een prooi is voor een roofdier dan een clubje cavia's bij elkaar.
Als er jonkies zijn, lopen die ergens in het midden. Zo zijn ze veiliger voor vijanden.



Vijanden van alle kanten

De vijanden van de cavia kunnen van alle kanten komen: van opzij, van voren, van achteren en ook van boven, want in hun natuurlijk leefgebied zijn er ook roofvogels. Zodra een van hen een vijand bespeurt, volgt er een waarschuwing naar de anderen. Daarop rennen ze allemaal zo snel mogelijk naar een veilige plaats: onder stekelig struikgewas, in een spleet, in een holte of een rotsopening waar de vijand niet bij kan komen.



Veilig in de groep

Dat cavia's in groepen leven is tegelijkertijd ook een zekere bescherming. Een vijand kan immers nooit meer dan één van de groep tegelijk vangen - en zo kunnen de anderen een veilig heenkomen zoeken en ongedeerd blijven.


Niet vechten, maar vluchten

Vluchten is de enige mogelijkheid die cavia's hebben om te ontkomen aan een vijand: hoewel ze scherpe tanden hebben, vechten ze daar niet mee. En omdat ze verder geen attributen hebben om mee te vechten, zoals klauwen, kunnen ze niets anders doen dan vluchten.

Dat ze niet op hun achterpoten kunnen zitten, heeft er ook mee te maken dat ze vluchten en niet vechten. Als ze wel zonder steun op hun achterpoten konden zitten, en ze hadden ook klauwen en tanden die geschikt waren om te vechten, zouden ze een kans hebben gehad: dan hadden ze zich op kunnen richten om zo de vijand te weerstaan. Maar hun poten zijn daar niet geschikt voor; als ze zich al oprichten, staan ze heel wankel omdat ze zich op hun voeten in evenwicht moeten zien te houden - vaak zakken ze dan ook een beetje in zodat ze wat steun aan hun kont hebben.



Lekker klessebessen

Ze maken echter niet alleen geluid als ze een vijand zien: omdat ze altijd achter elkaar lopen, willen ze wel zeker weten dat iedereen van de groep er is, en daarom laten ze constant gerustellende geluidjes horen.
Maar er zijn nog meer situaties waarin ze van zich laten horen. Als ze elkaar niet mogen, kunnen ze gaan klappertanden.
Als ze elkaar juist wel mogen, bijvoorbeeld in het geval van een beer die een zeug erg aardig vind, maken ze een laag brommend geluid. Als ze gewoon lekker knus liggen, maken ze ook geluidjes; geluidjes van plezier.
Als ze pijn hebben, gillen ze (net zoals een varken kan doen!), maar als iets hun interesse heeft (jij bijvoorbeeld, die met een knisperend zakje groente aan komt lopen!) dan maken ze een hoog piepend geluid dat velen omschrijven als fluiten.


En geen gefluit naar leuke cavia-zeugjes!

Cavia's kunnen echter niet fluiten, dat kunnen alleen vogels. Het geluid lijkt er wel een beetje op, maar het is toch een hoge, heldere toon die nog het meest op 'pwiep pwiep' lijkt.
Dat cavia's zoveel verschillende geluiden kunnen maken (en andere knaagdieren niet) hangt samen met het feit dat hun gehoor zo goed is: ze kunnen gewoon heel veel geluiden horen. Maar hier is het natuurlijk ook de vraag wat er het eerste was: het vermogen om meer geluiden te kunnen horen of het vermogen om meer geluiden te kunnen maken!

top





Bijten

Bijten cavia's nu wel of niet? Ja en nee! Maar als ze het doen, hebben ze er een goede reden voor. En soms is bijten geen echt bijten, zoals bij Bijten om te onderzoeken.


Bijten om te onderzoeken
Een cavia heeft een paar mogelijkheden om iets te onderzoeken: er naar kijken, er aan ruiken en er in bijten. Wat voor hem bijten of knabbelen is, is voor ons oppakken of aanraken. Als wij iets nieuws zien, raken we het aan om te voelen wat de structuur is van het voorwerp (zacht, ruw, koud, warm et cetera). Cavia's doen precies hetzelfde, maar omdat zij geen handen hebben, moeten zij hun bek gebruiken. Als een cavia iets bijt om het te onderzoeken, is dit dan ook geen bijten, maar knabbelen. Hij bijt namelijk niet maar, maar proeft het.
Het kan voorkomen dat hij wel een beetje bijt, dit komt met name voor als hij denkt dat iets te eten is, maar dat niet is. Een cavia kan per abuis jouw vinger voor een lekker knabbeldingetje aanzien: maar dit gebeurt nooit met opzet! Straffen hiervoor is dan ook onzinnig, gewoon hard 'Auw!' roepen en je vinger terugtrekken (wat je toch al doet!) is voldoende om je cavia te leren dat dàt niet iets is om aan te knabbelen. Vooral jonge cavia's die nog niet weten wat wel en wat niet om op te eten is, kunnen je vinger 'uittesten'. Maar omdat je een hard geluid maakt, schrikt je cavia, en zal hij leren het niet meer doen.


Bijten omdat hij gepest wordt
Als een cavia wordt gepest of geplaagd, zal hij uiteraard van zich afbijten, maar dat is niet meer dan logisch.  Cavia's onderling pesten elkaar niet, want dat kennen ze niet. Als er erg veel met een cavia wordt gesolt, als hij constant van hot naar her wordt gedragen, als hij geen moment rust krijgt maar constant met kinderen moet spelen, als hij verkeerd wordt opgepakt of op een andere manier misbruikt wordt zonder respect voor de cavia, dan kan hij van zich afbijten om duidelijk te maken dat dit hem helemaal niet zint en dat hij flink gestresst is. En dat is alleen maar te begrijpen van de cavia.


Bijten uit gevoeligheid
Sommige cavia's zijn heel gevoelig. Die gevoeligheid kan te maken hebben met hun huid, maar ook met hun haar. Haarpijn bestaat echt en cavia's kunnen bijzonder geïrriteerd raken als je ze aait terwijl ze gevoelig haar (een gevoelige haarinplant) hebben. En het kan dan voorkomen dat hij daarom bijt. Om te zeggen dat je ermee op moet houden of om uiting te geven aan zijn ongenoegen.
De enige remedie is dan om die plekjes niet meer te aaien.


Bijten uit verlangen
Een cavia kan in de tralies bijten omdat zijn kooi naast een andere caviakooi staat en hij naar de andere cavia toe wil. Dat kan zijn uit verlangen omdat hij wil vechten met de andere cavia, maar het kan ook zijn dat hij wil paren met de andere cavia.


Bijten tijdens een gevecht
Als cavia's zwaar slaags raken, zullen ze vrijwel altijd bijten. Ze bijten dan waar ze de ander maar kunnen raken, maar vooral de oren zijn een geliefd doelwit omdat die uitsteken en makkelijk te pakken zijn.
Als twee beertjes aan het vechten zijn en je haalt ze uit elkaar, kan het gebeuren dat jij een bijt oploopt die voor de andere cavia bedoeld was. De cavia bijt je dan dus per ongeluk.


Bijten uit pijn
Dit wordt verklaard op de pagina Ziektes bij het onderwerp Bijten.


Bijten omdat er iets mis is in de hersens
Hier kan je over lezen op de pagina Ziektes bij het onderwerp Bijten.

top

Geluiden en lichaamstaal

Aan de hand van de geluiden die je cavia maakt en zijn lichaamstaal, kan je horen en zien wat hij bedoelt en hoe hij zich voelt.


Geluiden

De meeste geluiden van een cavia zijn makkelijk te herkennen als je cavia’s hebt (gehad) - ook als je ze omschrijft. Sommige geluiden echter zijn veel moeilijker te omschrijven, ook omdat er combinaties van geluidjes kunnen zijn.
En dezelfde soort geluiden kunnen in verschillende omstandigheden worden gemaakt en voor verschillende situaties worden gebruikt.

Luid piepend geluid (dat op fluiten lijkt)
Ik wil aandacht/Hee, er is iets aan de hand!/Ik krijg eten/Hoera, het baasje is er weer!/Het baasje komt er aan!

Klappertanden
Ik ben geïrritteerd, boos of kwaad./Pas op, ik val aan!/Ik mag jou niet!

Zachte knorrende geluiden (pruttelgeluidjes die klinken als 'prt, prt, prt') die met regelmatig ritme achter elkaar worden geuit
Ik ben hier./Alles is ok./Wat is het leuk hier!/Ik amuseer me prima!

Zacht knorrend geluid (pruttelgeluidje dat klinkt als 'prt') dat één keer wordt geuit
Hè? Wat is dit nu?/Ja, ik zie het./Ben je hier?/Oh, je bent hier!

Zachte knorrende geluiden (pruttelgeluidjes) die onregelmatig worden geuit
Goh, wat lig ik hier lekker./Ik ben heel tevreden./Ik heb het erg naar mijn zin.

Hoog piepend en aanhoudend geluid dat klinkt als een heel dringend 'pwie-iep!'(er wordt alleen adem gehaald om weer te kunnen piepen)
Waar ben je?/Ik ben verdwaald!/Waar is het zeugje?/Ik ruik zeugjes!

Rommelend geluid; een lang 'rrrrrr'
Ik vind je lief./Ik wil paren./Ik wil indruk op je maken.

Gillen
Ik heb pijn!/Ik schrik me rot!

Laag kreunend geluid dat harder kan worden (vooral als de cavia pijn heeft en wordt aangeraakt of ofgepakt)
Ik heb pijn./Er is iets helemaal mis./Ik voel me niet goed.

Soort 'tutterend' geluid dat klinkt als 'te' en dat één keer wordt geuit
Ga weg, ik lig net lekker!/Je stoort me./Je zit bovenop me of je staat op mijn teen.

Soort 'tutterend' geluid dat klinkt als 'te-te-te-te' en dat één keer wordt geuit
Ga weg, blijf van me af./Je irriteert me./Dit is míjn eten!/Ga weg, ik zit hier!

Soort 'tutterend' geluid dat klinkt als 'te-te-te-te' en dat meerdere keren wordt geuit en dat steeds harder wordt
Het irriteert me nu wel ontzettend./Ga weg, anders krijg je een klap!


top


Lichaamstaal

Lichaamstaal is net zo belangrijk als het maken van geluiden, want het is vaak de combinatie die heel precies aangeeft hoe de cavia zich voelt.

Onderzoeken van een voorwerp of een nieuwe ruimte zoals een kooi of de kamer
Een cavia die iets niet kent, maar het wel willen kennen, zal zich lang maken of zich opheffen om het voorwerp te zien. Hij loopt er niet direct naar toe, maar probeert door middel van het strekken van het lichaam toch bij het voorwerp te komen. Als hij het niet vertrouwt, draait hij zich om en rent hard weg. Is het volgens hem niet iets om bang voor te zijn, dan komt hij langzaam dichterbij.

Onderzoeken van een andere cavia
Een cavia die een vreemde cavia tegenkomt, zal deze altijd nader willen onderzoeken. Omdat cavia's erg nieuwsgierig zijn, zal hij altijd naar de vreemde cavia toegaan, maar hij doet dit wel voorzichtig. Er wordt gesnuffeld aan elkaars neuzen en ze kunnen om elkaar heen draaien om ook aan elkaars kont en geslachtsdelen te ruiken. Afhankelijk van beider karakter, leeftijd en sexe zal de ontmoeting uitdraaien op vechten of juist op vriendschap.

Snuffelen
Cavia's  snuffelen aan alles. Ze ruiken aan hun eten voor ze het opeten, ze snuffelen aan andere cavia's (ook als ze die al langer kennen) en ze snuiven de geur op van alle luchtjes die er in de kooi en in huis zijn. Als cavia's los lopen, ruiken ze altijd aan grond om zo de geurtjes op de snuiven van andere cavia's die daar gelopen hebben. Als ze iets ruiken wat niet dichtbij is, kunnen ze de kop heffen om zo het luchtje beter op te vangen.

In de gunst komen
Als een beertje een zeugje erg lief vind en eventueel met haar wil paren, zal hij langzaam heen en weer lopen, met zijn kont schommelen en op hoge poten lopen. Hij strijkt met zijn lichaam langs het zeugje en laat een diep rommelend geluid horen dat lijkt op 'rrrrrrrr'. Maar niet alleen beertjes vertonen dit gedrag; ook zeugjes die willen paren kunnen dit gedrag vertonen.

Imponeren
Imponeergedrag lijkt heel veel op het gedrag dat cavia's vertonen als ze bij een ander in de gunst willen komen, maar het is dominanter en aggresiever. De haren op de rug van de cavia kunnen overeind gaan staan en hun hele lichaam geeft de indruk dat het stijf is. Ze lopen niet alleen op hoge poten, maar ook op stijve poten. De kop kan ook omhoog en naar voren worden gestoken. Dit alles zorgt ervoor dat de cavia groter lijkt dan hij in werkelijkheid is, wat onderdeel is van het proberen te imponeren van de ander. Zowel beertjes als zeugjes kunnen dit gedrag vertonen; zowel naar het andere geslacht als naar het eigen geslacht.

Het imponeren lukt niet
Als het over dreigt te gaan in vechten, kan je dit aan zien komen doordat de cavia de kop naar achteren beweegt terwijl hij hem wel hoog houdt; hierdoor kan de andere cavia de bek zien. Soms ook wordt de bek alvast open gedaan. De cavia maakt heel vaak geïrriteerde geluiden, maar vlak voor hij aanvalt, stopt hij hiermee. Als hij inderdaad aanvalt, heeft hij al de juiste houding aangenomen door zijn kop hoog en naar achteren te houden en door zijn bek open te doen. Zowel beertjes als zeugjes kunnen vechten en het maakt dan niets uit of de andere cavia van hetzelfde geslacht is of van het andere geslacht.

Het imponeren lukt wel
Als het imponeergedrag door de andere cavia wordt erkent, houdt dat in dat vanaf dat moment de cavia die imponeert de dominante is, de baas. De cavia die het imponeergedrag erkent, erkent daarmee ook het gezag van de andere cavia. De ondergeschikte cavia zal dan ieder gedrag dat lijkt op imponeren, laten varen en niets meer doen. De dominante cavia zal vaak, om zijn gedrag te bevestigen, de ondergeschikte bestijgen. Deze bestijging lijkt precies op de bestijging die vooraf gaat aan de paring, maar dit keer wordt er niet gepaard; het is gewoon een bevestiging van de macht van de dominante cavia. Dit gedrag, dus ook de bestijging, kan zowel door beertjes als door zeugjes worden gedaan en het maakt niets uit of de ondergeschikte cavia van het andere geslacht of van de eigen sexe is; het gaat immers om de bevestiging van de macht en niet om de voortplanting.

Bevestiging van de macht
Cavia's leven altijd in een lineaire hiërarchie. Dit houdt in dat er één de baas is. Onder deze baas staat nummer twee, hieronder nummer drie, enzovoorts.
Zo af en toe wil de baas zijn macht bevestigen naar zijn ondergeschikten, of nummer twee wil dat doen naar zijn ondergeschikten, enzovoorts. Dit gebeurt door de kop op te heffen en eventueel de bek een beetje open te doen. Soms ook volgt er een afsnauwing als de ondergeschikte niet direct reageert; dit gebeurt vooral als de ondergeschikte iets wil eten waar de baas van aan het eten is.

Let op! Je moet altijd het geheel aan lichaamstaal en geluiden interpreteren en nooit slechts maar één kenmerk of één geluid. Een voorbeeld: De kop heffen doen cavia's niet alleen bij imponeergedrag en bij bevestiging van de macht, maar ook als ze verbaasd zijn en willen weten wat er gebeurt, als ze iets ruiken of als er groente in het hok wordt gelegd en het dus vanaf hun gezichtspunt 'van boven' komt.

Springen
Springen kan zowel een uiting van vreugde als van geïrriteerdheid zijn. Vooral jonge cavia's springen en bij hen is het over het algemeen een uiting van blijdschap, van opgewondenheid of van het kwijtraken van energie. Cavia's kunnen springen van vreugde als ze in een nieuw hok terecht komen waar ze helemaal wèg van zijn, maar ook als ze los lopen en plezier hebben.
Springen kan ook gedaan worden om te laten weten aan een andere cavia dat ze geïrriteerdheid zijn. Dit kan voorkomen als een beer een zeug het hof maakt en ze hier niet van gediend is.

Uitvallen
Uitvallen is altijd een uiting van ongenoegen en gebeurt door de kop te heffen, de bek open te doen en uit te vallen naar de andere cavia. Het is geen vorm van vechten en het loopt ook nooit uit op vechten als het voorkomt tussen twee cavia's die elkaar kennen. Het kan voorkomen als de baas naar de ondergeschikte wil laten weten dat de ondergeschikte iets niet mag doen, bijvoorbeeld aan het eten komen waar de baas van zit te eten. Het kan ook gebruikt worden door een zeug om de beer duidelijk te laten weten dat ze niet gediend is van zijn avances.

Verbazing
Cavia's kunnen, mede door hun onderzoekende aard, verbaasd zijn over een scala aan dingen, gebeurtenissen en voorwerpen. Soms kijken ze alleen maar, soms willen ze het nader onderzoeken.

Copyright foto's: De Grote Cavia.