Hoe verloopt de zwangerschap, waar moet je op letten, wat kan je doen, wat moet je laten en wat voor problemen kunnen optreden?

Hoe heet het?

Is een cavia zwanger, drachtig of in verwachting? Alledrie! Drachtig betekent zwangerschap bij dieren, zwanger betekent een vrucht dragen en in verwachting zijn betekent iets verwachten.
Hoewel je kan zeggen dat drachtig zijn specifiek voor dieren bedoeld is, dragen dieren ook een vrucht en als mijn cavia in verwachting is, ben ik dat ook een beetje en verwacht ik ook iets - dus ik zou niet weten waarom je die termen niet zou mogen gebruiken als het om een cavia (of om netgelijk welk ander dier) gaat!

top


Verloop en duur van de dracht


Duur

De dracht kan variëren tussen de 59 en 75 dagen, maar loopt meestal van 60 tot en met 72 dagen. Officieel is het ter wereld brengen van de jongen vóór dag 60 een premature bevalling (vroeggeboorte), maar het kan heel goed dat de jongen gezond zijn, ook al komen ze voor dag 60 ter wereld. Na 72 dagen wordt de kans op complicaties groter en moet advies bij de dierenarts worden gevraagd, maar het kan voorkomen dat een bevalling op dag 75 van de zwangerschap prima verloopt.


Verloop

De eerste vier weken na de paring komt de zeug niet echt aan; je merkt het noch in gewicht, noch in omvang. En ook als ze wel een paar gram aankomt, dan kan net zo goed een normale gewichtstoename zijn. Van week vier tot en met week zes komt de zeug iets aan en krijgt ze een buikje, dat echter nog niet echt opvalt. Na zes weken komt de zeug beduidend aan en wordt het zichtbaar dat ze in verwachting is. De laatste twee weken komt ze relatief gezien het meeste aan.
De eerste bewegingen van de jongen kan je voelen vanaf de zesde week (42e dag). Vanaf de zevende week (dag 49) zijn de bewegingen niet meer zo vluchtig en ijl als in voorheen, maar zijn ze krachtiger.


Bewegingen van de jongen

De bewegingen van de jongen zullen met zes weken nog heel vluchtig en licht zijn. Het voelt als een heel licht strijken over je handpalm. Als je heel licht met een vingertop over je handpalm strijkt, dan weet je hoe het voelt. Later worden de bewegingen veel krachtiger en voel je ze echt duwen en trappen tegen je handpalm. Dat trappen doet overigens geen pijn; het zijn kleine duwtjes die je voelt. Als je met een vingertop even snel tegen je handpalm aandrukt, weet je hoe dat voelt.
Het kan ook zijn dat ze heel erg aktief zijn en dan voel je constant geduw tegen je hand. Soms is een jonkie aan het knarsentanden of heeft er eentje de hik. Als dat gebeurt terwijl je je handen om haar buik heen hebt gelegd, dan voel je dat zowel als dat je het hoort!
Na verloop van tijd kan je ook zien dat ze bewegen; je ziet haar vacht dan opbollen of bewegen. Naarmate de zwangerschap vordert, is er steeds minder ruimte voor de jongen om te bewegen en je kan ook voelen dat er niet meer zoveel ruimte is want de huid voelt dan strakgespannen aan; het lijkt dan net alsof er een stukje rubber om diverse voorwerpen gespannen is! Soms is er zó weinig ruimte tegen het einde van de zwangerschap dat de jongen dan niet meer kunnen bewegen. Als ze die ruimte echter nog wel hebben, zullen ze tot een paar uur vóór de bevalling nog bewegen, hoewel minder.


Geen zwangerschap is gelijk

Omdat geen zwangerschap gelijk is, kunnen allerlei dingen variëren. Het aantal jongen heeft invloed op de duur van de zwangerschap en het gewicht van de zeug, maar er zijn ook individuele verschillen; zo kan de ene zeug kribbig worden als ze in verwachting is, terwijl de ander juist heel aanhankelijk zal zijn. Derhalve is er geen standaard te geven voor een zwangerschap: alles is goed zolang het maar goed gaat met (de aanstaande) moeder en de jongen.

top



Menu van de zwangere zeug

Als een zeugje in verwachting is, heeft ze in principe geen speciaal menu nodig. Indien ze zoveel groenvoer (gras, kruiden, groenten, fruit) krijgt dat er nog ligt als ze uitgegeten is, indien ze altijd over groenvoer en hooi kan beschikken, indien ze hardvoer krijgt en indien ze twee maal de hoeveelheid vitamine C krijgt die ze normaal krijgt, heeft ze in principe niets anders nodig. Ze heeft uiteraard wel grotere hoeveelheden nodig, minimaal twee maal zo veel als normaal. Haar vitamine C behoefte is verdubbeld dus daar dien je ook twee keer zo veel van te geven.
Wat je niet moet geven is snoep, zoals knabbelstengels, rondjes, drops en dergelijke. Snoep is vervettend, dikmakend en slecht voor de gezondheid; het bevat lege calorieën en teveel suiker. Wat je ook niet moet geven is peterselie want dat kan weeën opwekken en eventueel een miskraam veroorzaken. Om dezelfde reden is rode biet niet goed.
Het menu van een zwanger zeugje dient derhalve uit het volgend te bestaan:
- Net zoveel groenvoer als ze wil en op kan. Ze dient daar de hele dag over te kunnen beschikken.
- Net zoveel hooi als ze wil en op kan. Ze dient ook daar de hele over te kunnen beschikken.
- Hardvoer.
- Vitamine C: 20 mg per dag (10 mg per dag is voor een niet-zwangere cavia).
Meer over het menu van de cavia vindt je op de pagina Menu.


Krachtvoer

Krachtvoer is een term die gebruikt wordt om allerlei granen aan te duiden, zoals tarwe, geplette haver (hele korrels kunnen cavia's niet eten), gerst, maïs (in vlokvorm) en zemelen (bijprodukt van tarwe). Granen zijn zeker van belang in het menu van de cavia, maar je hoeft er NIET meer van te gaan geven als de zeug zwanger is. Krachtvoer kan ervoor zorgen dat een zwangere zeug te dik wordt; niet van de jongen, maar omdat ze te veel vet krijgt. Dit kan problemen opleveren tijdens de bevalling want niet alleen zijn te dikke cavia's in een minder goede conditie, maar ook kunnen de jongen door dat vette voedsel te groot worden om normaal door het geboortekanaal te gaan. Ze kunnen er dan simpelweg niet door omdat de vagina niet genoeg kan oprekken en ze sterven dan voor ze geboren zijn of vlak erna. Ze belemmeren zo ook nog eens de weg voor degenen die eventueel na hen komen. Als ze er wel door kunnen maar alsnog te groot zijn, kan de vagina scheuren en dat en het bloedverlies en de pijn verzwakt het zeugje. Aan dit soort zware bevallingen kan een zeug overlijden.
Meer over te dikke cavia's vindt je op de pagina Te dik? en meer over te dikke zwangere cavia's onder Te dik en zwanger.


Water

Zwangere zeugjes kunnen opeens minder of juist meer water gaan drinken. Dit hoeft helemaal geen probleem te zijn zolang ze goed gezond is. Als ze extreem veel water drinkt, kan er sprake zijn van suikerziekte of zwangerschapssuiker. Drinkt ze heel weinig of helemaal niets meer terwijl ze voorheen wel flink dronk, dan is het altijd beter om haar in de gaten te houden en bij twijfel kontakt op te nemen met de dierenarts.


Wijzigingen in het menu

Breng geen wijzigingen aan in het menu, voer geen veranderingen door en introduceer in principe geen nieuw groenvoer. Het is het beste als alles blijft zoals het was vóór ze in verwachting raakte omdat dat het minste stress oplevert. Mocht er toch een reden zijn om iets in het menu te veranderen, doe dat dan heel langzaam. Indien je een nieuwe groente introduceert, geef er dan heel weinig van en kijk hoe ze reageert. Als ze het niets vindt of zenuwachtig wordt van het nieuwe, kan je het beter niet meer doen. Vindt ze het juist heel lekker, kom dan niet in de verleiding om haar er direct meer van te geven, want juist dat kan darmproblemen veroorzaken: voer het langzaam op.
Indien je een ander soort hardvoer wilt geven, meng het dan eerst met het oude hardvoer. Doe een klein beetje nieuw bij het oude en voer dat op. Je kan onderstaande als een richtlijn aanhouden.

top


Gedrag van de zwangere zeug

Het gedrag kan hetzelfde blijven of juist heel erg veranderen tijdens de zwangerschap. Zeugjes die voordat ze zwanger waren heel lief, plezierig, aanhankelijk en knuffelig waren, kunnen opeens veranderen in ware kenau's die constant geïrriteerd en chagrijnig zijn en die veel sneller dan normaal uitvallen als iets hen niet zint. Aan de andere kant kunnen zeugjes die voor ze in verwachting raakten nogal dominant en heerserig waren, opeens ware knuffelliefhebbers zijn. Hormonen zorgen voor deze gedragsverandering. Het is niet iets blijvends; na de geboorte komen de hormoonspiegels terug op normale niveau's en dan zal het normale, niet door zwangerschapshormonen veroorzaakte, gedrag weer terugkomen.
Als jouw cavia opeens heel lief en aanhankelijk is, is dat heel fijn, maar het is natuurlijk minder leuk als ze opeens erg snauwerig en knauwerig wordt. Boos worden heeft geen enkele zin want ze kan er zelf ook niets aan doen. Als ze al geïrriteerd raakt als je alleen maar naar haar wijst, laat haar dan zoveel mogelijk met rust en bemoei je niet met haar want dat werkt dan alleen maar averechts.
Als ze juist erg lief is en graag aangehaald wil worden, kan je dat gerust doen en je kan haar ook gerust op schoot nemen en haar knuffelen, zolang dat alles maar voorzichtig gebeurt en haar buik altijd zowel ondersteund als ontzien wordt. Let er echter op dat ze ook voldoende rust krijgt en dat ze het grootste deel van de tijd rustig in haar kooi kan liggen.
Houd er ook rekening mee als je haar op schoot hebt dat ze, naarmate haar zwangerschap vordert, niet meer zo lang als eerst haar urine en keutels op kan houden. Mocht ze zindelijk zijn, dien je haar eerder terug te zetten en als ze dat niet is, dien je er rekening mee te houden dat ze haar behoefte op schoot niet. Het kan overigens ook voorkomen dat als ze zindelijk is, ze dat opeens niet meer lijkt te zijn omdat ze haar behoefte veel sneller doet of op plaatsen doet waar ze dat voorheen niet doet. Ook dat komt door de zwangerschap; naarmate de jongen groeien, worden er steeds meer organen weggedrukt en zo is er bijvoorbeeld in de blaas steeds minder ruimte voor urine waardoor deze vaker dan voorheen geleegd moet worden.

top


Leefomstandigheden van de zeug

De leefomstandigheden moeten, net zoals voor iedere cavia, ideaal zijn. De cavia voelt zich het prettigst bij een temperatuur van 20-22 graden Celsius en bij een luchtvochtigheid van 40-60%. Dat zijn ongeveer de omstandigheden die wij ook plezierig vinden. Door temperaturen boven de 30 graden Celsius, ook als zwangere zeugjes daar maar één uur per dag aan blootgesteld zijn, lopen ze risico op miskramen en vroeggeboortes. Een te hoge temperatuur verhoogt ook de kans op zwangerschapsvergiftiging.
Je kan op de pagina Huisvesting nalezen hoe een cavia gehuisvest dient te worden en wat voor niet-zwangere cavia's geldt, geldt ook voor zwangere cavia's.
Belangrijk is dat de zwangere zeug voldoende beweging krijgt, maar dan moet ze daar wel aan gewend zijn. Een zeug die in een te klein kooitje zat en nooit los mocht lopen (de arme stakker!) moet je niet opeens uren los laten lopen. Niet alleen is dat onbekend en dus stressverhogend, maar bovendien moet alles langzaam opgevoerd worden en beweging derhalve ook. Maar je kan een zeug die gewend is om een paar uur los te lopen iedere dag dat rustig laten doen als ze in verwachting is; het is alleen maar goed als ze dat daet want dan blijft alles bij het oude en zo voorkom je stress. En zo blijft ze ook in een goede conditie.

top


Controle van de zwangere zeug

Er zijn een aantal dingen die je kan controleren om vast te stellen of alles normaal gaat. Indien je dat iedere dag doet, zie je ook direct iedere afwijking.


Eet ze goed?

Controleer of ze eet en of ze blijft eten. Soms beginnen cavia's enthousiast aan het voer, maar stoppen ze er snel mee. Als je dan al bent weggelopen, mis je dat.


Ziet ze er goed uit?

Controleer of haar vacht er goed uitziet. De vacht kan altijd wat veranderen en er minder goed uit gaan zien door de zwangerschap, maar als de vacht er heel slecht uitziet en/of als deze uitstaat of opstaat, kan er iets mis zijn. Haaruitval komt voor bij zwangere zeugjes en als het zeker is dat ze gezond is, is dat een hormonale kwestie. Na de bevalling zal het haar vanzelf terug groeien. Of een zeugje wel of geen haar verliest, is overigens erfelijk bepaald, dus als ze het bij haar eerste zwangerschap heeft gehad, zal ze het waarschijnlijk ook bij de volgende hebben. Meer over haaruitval kan je op de pagina Zwangerschapsziekten bij Haaruitval lezen en op de pagina Ziektes bij Haaruitval.
Uiteraard controleer je ook of ze er verder goed uitziet. Meer over controle van ogen, oren, nagels en tanden kan je lezen op de pagina Controle.


Hoeveel weegt ze?

Heel belangrijk is dat je haar iedere dag weegt. Het gewicht geeft een nauwkeurige indicatie van het verloop van dat deel van haar zwangerschap en het geeft eerder dan jij het kan zien, aan of ze afvalt. En waar je een cavia die afvalt in de gaten moet houden, dien je dat zeker te doen als het om een zwanger zeugje gaat.
Als je geen digitale weegschaal hebt, zou ik je aanraden om er eentje te kopen. Mechanische weegschalen wegen onnauwkeurig, je kan moeilijk tot op de gram zien hoeveel het is en bovendien kunnen ze haperen zodat het gewicht ergens blijft steken waar het niet hoort. Met een digitale weegschaal kan je tot op de gram nauwkeurig zien hoeveel ze weegt en je kan het gewicht bovendien makkelijk aflezen. Een weegschaal zoals op de foto te zien is, is ideaal. Er zit een bakje bij waar zelfs een cavia van 1400 gram nog makkelijk inpast, maar het belangrijkste argument om zo'n weegschaal te kopen is dat het bakje er af kan en je er een plat plaatje op kan leggen. In dit geval is dat een houten plaatje van MDF. En zo'n plat vlak is ideaal om een zwangere cavia te wegen. In het begin past ze nog wel in het bakje, maar op een gegeven moment wordt dat te krap; haar er in zetten is onhandig, haar eruit halen ook. Veel handiger, rustiger en plezierig is zo'n plat vlak.

Het kan zeker wel eens voorkomen dat ze één dag of twee dagen achter elkaar een paar gram afvalt en dat hoeft nog geen reden te zijn voor ongerustheid. Maar je dient het altijd te controleren en als ze niet weer aankomt, dien je het toch in de gaten te houden. Als het niet betert dien je kontakt met de dierenarts op te nemen.
Alles wat nieuw is, kan stress veroorzaken en dat dien je te voorkomen. Begin vóór ze zwanger is met het wegen en doe dat gelijk op het platte vlak, ook al past ze nog makkelijk in het bakje. Het gaat er om dat ze zó gewend is aan het wegen dat ze daar geen stress van ondervindt, ook niet als ze hoogzwanger is. Zet daarom de weegschaal op een vaste plek en houd een vaste volgorde aan. Weeg haar ALTIJD op hetzelfde tijdstip. Het gewicht van een cavia schommelt altijd gedurende de dag en de nacht en het kan gebeuren dat er tientallen grammen verschil tussen zitten. Het is zeker geen uitzondering dat er 10 tot 20 gram tussen zit, maar ook 40 gram is zeker niet abnormaal en zelfs 60 gram verschil is eens 'gehaald' door een geheel gezonde zwangere cavia. Als je haar dus de ene dag 's ochtends en de andere dag 's avonds weegt, kan er een groot verschil tussen zitten. Niet alleen krijg je dan geen zuivere meting, maar ook schrik je nog eens heel erg terwijl dat helemaal niet nodig hoeft te zijn!

top



De kraamkamer

Een aparte kraamkamer hoef je niet in te richten, maar het is wel slim om de zeug in de kooi te zetten waar ze zowel haar zwangerschap als de periode daarna kan blijven zitten. Een verhuizing levert stress op en die dien je te vermijden. Zet haar dus vóór ze zwanger is in de kooi waar ze in ieder geval in blijft zitten tot het spenen. Houdt er rekening mee dat als ze dochters krijgt die nog wat langer bij haar moeten blijven dan de periode van het zogen en het spenen dat dat wel eens zes weken kan zijn. Normaalgesproken echter zal ze in een kooi wonen waar ze ook in blijft wonen na de zwangerschap.


Kuiltjes

De kooi dient voldoende hooi te bevatten. Niet alleen zodat ze er altijd van kan eten, maar ook omdat dat lekker ligt. Een cavia maakt geen nest. Ze maken in het wild soms een soort leger; een ondiep kuiltje in het gras waar ze in bevallen. Maar iedere zwangere cavia maakt kuiltjes omdat haar buik uiteindelijk zo dik wordt dat ze ligt te draaien om een lekker plekje te vinden. Of ze ligt gewoon te liggen en door het gewicht van haar buik en doordat ze niet meer zo beweeglijk is, ontstaat er vanzelf een kuiltje. Het zien van een kuiltje in de kooi is geen teken dat de bevalling snel komt; kuiltjes kunnen tot wel drie weken van te voren worden gemaakt of liever gezegd, vanzelf ontstaan door het gewicht van de buik. Uiteindelijk maakt een niet-zwangere cavia ook kuiltjes in het hooi als hij ligt. En dat doet hij ook door te draaien en door zijn eigen gewicht.


Schoonmaken

De kooi dien je aan het eind van de zwangerschap ieder dag schoon te maken zodat de kooi schoon is als de bevalling begint. Niet alleen is hygiëne heel belangrijk bij een bevalling, maar ook is het beter de kooi normaalgesproken pas drie dagen na de geboorte deels verschonen. Hygiene is belangrijk omdat het inwendige van het zeugje tijdens de bevalling in verbinding staat met de buitenlucht en het risico dat bacteriën naar binnen kunnen dringen tot een minimum beperkt moet worden, en omdat de jongen nog kwetsbaar zijn en nog weerstand op moeten bouwen èn omdat ze het wondje van de doorgebeten navelstreng hebben. En de kooi pas na drie dagen (deels) verschonen zorgt ervoor dat de geuren in de kooi blijven en dat de rust voor moeder en kinderen zo weinig mogelijk verstoord wordt.

top


Te jonge of te oude zeug

Als een zeugje jonger dan vijf maanden is als ze zwanger raakt, is ze te jong. Is een zeug ouder dan een jaar als ze voor de eerste keer zwanger raakt, dan is ze te oud.

Te jong

Een zeugje dat jonger is dan vijf maanden, kan moeite hebben met de zwangerschap en de bevalling. Ze kan lichamelijk problemen ondervinden omdat een cavia die jonger is dan vijf maanden nog volop in de groei zit. Indien ze zwanger raakt, moet ze haar energie en kracht aan de jongen geven en kan ze deze niet meer gebruiken om zelf te groeien. Een zwangerschap gaat dus ten koste van haar eigen groei.
Ze kan geestelijk nog niet aan het moederschap toe zijn en de jongen daardoor afwijzen. Ze kann ook niet weten wat te doen, zeker als ze alleen is.
Ze kan te klein zijn zowel qua omvang als gewicht; hierdoor kan er te weinig ruimte zijn voor de jongen waardoor afwijkingen op kunnen treden, zoals misvormde ruggegraten en ledematen. Vroeggeboortes komen bovendien meer voor bij te jonge zeugjes. Verder kan de bevalling te zwaar zijn omdat de jongen te groot zijn - de jongen immers groeien uit naar het normale formaat dat jongen behoren te hebben na een draagtijd van 68 dagen, ongeacht het formaat van de moeder!
Indien de jongen te groot zijn, kan de bevalling moeizaam verlopen of kan het nodig zijn een keizersnede toe te passen - met alle gevolgen van dien.
Een te jong zeugje kan niet genoeg melk hebben, en ze kan niet weten wat ze moet doen met de jongen en hen rustig in het vlies laten zitten.
En gedurende het zogen kunnen de jongen een dusdanig beroep doen op de reserves van de moeder, die zowel zelf nog moet groeien als haar jongen moet voeden, dat ze veel te mager wordt of zelfs letterlijk leeggezogen wordt.
Maar het is niet gezegd dat er problemen ontstaan; heel veel zeugjes die te jong zwanger zijn geraakt hebben alles probleemloos doorstaan.

Zowel het lichamelijk nog niet aankunnen als het geestelijk nog niet aankunnen van een zwangerschap, een bevalling en het moederschap, kunnen voor problemen zorgen. Daarom is het niet verstandig een zeugje zwanger te laten worden als ze nog geen vijf maanden oud is.
Dat wil niet zeggen dat het altijd fout gaat als een zeugje dat jonger dan vijf maanden is zwanger wordt, maar wel dat de risico's op problemen groter zijn.

Indien je een zeugje hebt dat per ongeluk zwanger is geworden terwijl ze jonger is dan vijf maanden, is er niet heel veel dat je kan doen om die mogelijke risico's weg te nemen, maar het onderstaande kan je in ieder geval wel doen.
- Geef haar heel veel hooi en gras. Dat is mager voedsel waar ze net zoveel van mag eten als ze wil. Het zet niet aan, maar is wel heel gezond. Doordat het vrij caloriearm voedsel is, zullen de jongen niet heel erg groot worden en dat is juist goed, want te grote jongen zijn een te zware belasting voor haar, simpelweg omdat haar lichaam nog niet zo groot is.
- Geef haar 20 mg vitamine C per dag. Zwangere zeugen hebben een dubbele hoeveelheid vitamine C nodig.
- Wees matig met hardvoer en geef liever gemengd voer dan de rijke en gecontreerde korrels waar alles in zit.
- Geef haar, om het gemis aan hardvoer te compenseren, een gevarieerd menu van groenten en fruit.
- Geef haar geen zaadjes en noten en ander voer waar een hoog gehalte olie en vet in zit.
- Framboosbladeren kunnen helpen de bevalling voorspoediger te laten verlopen. Je kan dit in tabletten krijgen.
- Beweging is voor iedere cavia goed, maar zeker voor zwangere zeugen. Als ze iedere dag meerdere uren los mag lopen, krijgt ze de beweging die ze nodig heeft. Zorg er wel voor dat ze altijd een mogelijkheid heeft om zich terug te trekken op een plek waar ze zich veilig en vertrouwd voelt.
- Zorg dat ze geen last van andere cavia's heeft. Als ze geïrriteerd raakt van andere cavia's, kan je haar beter apart zetten.
- Zorg ervoor dat ze geen stress oploopt.


Te oud

Het grootste probleem bij een te oude zeug, dus een zeug die pas als ze ouder is dan een jaar voor het eerst zwanger raakt, is de bevalling. Een zwangerschap kan ze, als ze gezond is, met gemak aan, zowel lichamelijk als geestelijk. Het probleem is de bevalling; er kunnen problemen bij de bevalling ontstaan omdat haar bekkenbeenderen mogelijk al dermate vast aan elkaar zitten dat ze niet meer uit elkaar kunnen. Op de pagina Bevalling bij Het bekken van de cavia en de cruciale rol die het speelt bij de bevalling lees je alles over bekkenbeenderen.
Wat derhalve van belang is, is het volgende:
- Geef haar heel veel hooi en gras. Dat is mager voedsel waar ze net zoveel van mag eten als ze
wil. Het zet niet aan, maar is wel heel gezond. Doordat het vrij caloriearm voedsel is, zullen de jongen niet heel erg groot worden en dat is prima, want des te kleiner de jongen zijn, des te minder hoeven de bekkenbeenderen zich te verwijden.
- Geef haar 20 mg vitamine C per dag. Zwangere zeugen hebben een dubbele hoeveelheid
vitamine C nodig.
- Wees matig met hardvoer en geef liever gemengd voer dan de rijke en gecontreerde korrels
waar alles in zit.
- Framboosbladeren kunnen helpen de bevalling voorspoediger te laten verlopen. Je kan dit in
tabletten krijgen.
- Beweging is voor iedere cavia goed, maar zeker voor zwangere zeugen. Laat haar zoveel mogelijk los lopen. Naarmate haar conditie beter is, zal ze minder moeite hebben met de mogelijk zware bevalling. En indien ze een keizersnede moet ondergaan, worden haar kansen om te overleven beter naarmate haar conditie beter is.
- Zorg dat ze geen last van andere cavia's heeft. Als ze geïrriteerd raakt van andere cavia's, kan je haar beter apart zetten.
- Zorg ervoor dat ze geen stress oploopt.

top


Hoe constateer je een zwangerschap?

De jongen voelen bewegen

De enige manier waarop je voor 100% zeker kan weten dat ze zwanger is, is door de jongen te voelen bewegen. Als je dàt voelt, is er geen twijfel meer mogelijk. De allereerste bewegingen van de jongen (de zogenaamde vlinderkusjes omdat het lijkt of er met een veertje over je hand wordt gestreken) kan je voelen vanaf ongeveer 42 dagen; de 'echte' bewegingen, die veel sterkte zijn, kan je voelen vanaf ongeveer 50 dagen.
De manier om de jongen te voelen is door voorzichtig je handen om de buik van de zeug te leggen. Als ze rustig blijft zitten in haar hok en je kan er goed bij, kan je het daar doen, maar anders kan je haar op schoot nemen met haar koppie naar je toe en zo voelen. Druk niet! Dat is nergens voor nodig want je voelt de jongen ook wel als je haar buik nauwelijks aanraakt en bovendien wil je haar natuurlijk geen pijn doen. De jongen zijn dan wel beschermd door de zak met vruchtwater waar ze in zitten, maar veel heen en weer bewegen zonder reden is voor hen ook niet plezierig - en uiteindelijk voelt de zeug het ook dat je in haar buik prikt en dat is onplezierig.
Overigens kan je ook vanaf zes weken door een röntgenfoto of door een echo vaststellen dat de zeug zwanger is, maar dit wordt alleen gedaan op medische indicatie, dus als er iets niet goed is, maar ook als de zeug overtijd is en men wil weten of ze inderdaad nog zwanger is.

De dekking zien

Een dekking hoeft niet in te houden dat ze ook daadwerkelijk zwanger is, maar het kan wel een goede indicatie geven. Vaak wordt ze een dag later nog een keer gedekt, en dan wel met succes.
Als je weet wanneer ze gedekt is, kan je die datum opschrijven. Als je er tien weken bij optelt en er twee dagen aftrekt, kom je uit op de uitgerekende datum.
Bijvoorbeeld: Je hebt de dekking gezien op 10 maart.
10 Maart plus 10 weken = 19 mei
19 Mei minus 2 dagen = 17 mei


De gespannen buik voelen

Als een zeug zwanger is, voelt haar buik gespannen aan. Het voelt net of ze al haar spieren aanspant, of alsof er een laag heel harde spieren om haar buik heenzitten, alsof de spieren allemaal hard of heel erg getraind en aangetrokken zijn. Deze vorm van gespannen aanvoelen voelt anders aan dan wanneer een cavia de spieren spant. Maar deze vorm van vaststellen van een zwangerschap is alleen geschikt als je het vaker gevoeld hebt. Je kan de gespannenheid van de buik vanaf een paar dagen nadat de zeug gedekt is, voelen.


Ballonnetjes in de buik

Als een cavia een paar weken zwanger is (één tot drie), lijkt het of er een soort bolletjes in haar buik zitten. Dit zijn de jongen die omgeven zijn door het vruchtwater en het vlies. Het lijkt net of het ballonnetjes zijn. Deze vorm van vaststellen van een zwangerschap is vaak alleen geschikt als je het al eens eerder gevoeld hebt.


Dekprop vinden

Als je een dekprop vindt in de kooi, dan kan je ervan uitgaan dat ze gedekt is. Of ze zwanger is, is dan nog even afwachten, want een zeug kan ook gedekt zijn zonder dat ze zwanger raakt. Maar het vinden van een dekprop duidt in ieder geval op een dekking.


Dekprop (keiharde plek) in de vacht

Soms gaat het wel eens mis en deponeert de beer de dekprop op de kont van de zeug. Maar omdat cavia's altijd meerdere keren paren, kan het heel goed zijn dat hij haar dan ook echt gedekt heeft. Als je bij de zeug een keiharde plek in de vacht op haar kont vindt, dien je er rekening mee te houden dat hij haar ook echt gedekt heeft.


Gewichtstoename

Ze kan in gewicht toenemen maar een cavia neemt gestaag in gewicht toe tot hij ongeveer 1,5 jaar oud is omdat hij dan pas uitgegroeid is, dus gewichtstoename betekent niet automatisch zwangerschap. Zwangere zeugen komen de eerste vier weken niet aan doordat ze zwanger zijn. Ze komen wel aan omdat ze nog groeien. Pas na vier weken wordt de gewichtstoename opvallend.
De totale gewichtstoename is uiteraard afhankelijk van het aantal jongen. Per jong komt er 40-130 gram bij plus een gewicht voor het vruchtwater dat ongeveer 20-30 gram per jong is.


Zichtbaar dikker worden

Een bolle buik, of eigenlijk twee bolle buikjes, hoeft ook geen teken van zwangerschap te zijn omdat cavia's nu eenmaal plompe, mollige diertjes zijn en bolle buikjes horen daar gewoon bij (uiteraard zonder dat de cavia te dik is).

Veel meer eten/meer honger hebben

Zwangere zeugen hebben twee keer zoveel voedsel nodig. Indien de zeug dus opeens heel veel eet, kan dat een indicatie zijn dat ze zwanger is. Maar dit feit op zich, duidt geen zwangerschap aan.


Niet meer bronstig worden

Ze wordt uiteraard niet meer bronstig, dus als je weet wanneer en om de hoeveel dagen ze bronstig werd, kan je bijhouden of dat uitblijft. Overigens komt het ook voor dat een bronstigheid uitblijft en het zeugje toch niet zwanger is, dus dit is geen zekere manier om uit te maken of ze in verwachting is. Aan de andere kant komt het ook voor dat ze een zwangerschapsbronstigheid krijgt en zelfs de beer toe kan staan om haar te denken; dan denk je dat ze nog niet zwanger is terwijl ze dat al wel is. Soms komt het voor dat ze inderdaad tweemaal gedekt wordt. Ze kan dan zwanger zijn van verschillende beren of, als ze met één beer samenwoont, jongen van verschillende leeftijden hebben. Deze kunnen dan in twee bevallingen geboren worden.


Gedragsverandering

Veranderingen in het gedrag kunnen een indicatie zijn dat een zeugje zwanger is. Een lief zeugje kan opeens kribbig worden of een dominant zeugje aanhankelijk, maar er zijn ook zeugjes die helemaal niet veranderen qua gedrag.

top



Wel of niet samen met andere cavia's?

Veranderingen dien je zoveel mogelijk te mijden, dus je kan, als de leefomstandigheden ideaal zijn, rustig de situatie aanhouden waar ze nu in zit - voorlopig althans; en er zijn altijd uitzonderingen.
De beer dient uit de kooi gehaald te worden voor ze bevalt omdat ze direct na de bevalling weer bronstig wordt en een nieuwe dekking te allen tijde moet worden vermeden omdat dat een veel te zware belasting voor haar is. Maar tot ongeveer twee weken voor de bevalling kan je hem er rustig bijlaten.
Dat geldt ook voor andere cavia's met wie ze gewend is samen te wonen; en die kunnen ook bij de bevalling blijven, mits ze zelf niet zwanger zijn. Het eten van de placenta kan mogelijk ervoor zorgen dat een zwanger zeugje zelf ook overgaat tot de bevalling en als dit te vroeg gebeurt, kan ze een miskraam krijgen. In de placenta zit oxytocin wat voor de weeën zorgt. Een zeugje moet wel veel hiervan naar binnen krijgen voor zij ook weeën krijgt, en het gebeurt niet altijd, maar het is wel een risico.

Als je niet wilt dat er andere cavia's bij de bevalling aanwezig zijn, dan dien je het zeugje ruim vóór ze in verwachting kan raken daar al aan te laten wennen. Stress dien je te vermijden en haar opeens alleen te zetten terwijl ze altijd gewend is geweest om samen met andere cavia's te zitten, is een stressvolle situatie. Dat geldt natuurlijk ook als ze altijd alleen heeft gezeten en opeens in een groepje belandt.
Het kan gebeuren dat er een besmettelijke ziekte is en dat dat de cavia's met wie ze samenwoont treft. Dan dien je de zieke cavia's uiteraard apart te zetten. Dat het stressverhogend is, weegt dan niet zo zwaar als de kans die ze loopt om ziek te worden.
Over het algemeen kan je stellen dat je vóór haar zwangerschap díe omstandigheden moet creëren waarin ze zowel de periode van haar zwangerschap als tot zo'n zes weken na de bevalling kan blijven wonen. De periode van zes weken is voor kleine zeugjes die met vier weken nog geen 300 gram wegen en die derhalve nog wat langer bij de moeder moeten blijven.

top


Wanneer moet de beer weg?

Is de beer ongecastreerd?

Als de beer ongecastreerd is dan in ieder geval vóór de bevalling. De zeug kan namelijk direct na de bevalling weer bronstig zijn, en zwanger worden terwijl ze net bevallen is en jongen moet zogen, is natuurlijk uit den boze.


Is de beer gecastreerd?

Als de beer die bij de zeug zit langer dan zes weken geleden gecastreerd is, kan hij gedurende de (rest van de) zwangerschap en tijdens de bevalling er bij blijven, maar dit hangt van zijn gedrag af en van wat de zeug prettig vindt. Sommige beren irriteren een zwangere zeug enorm en dat is uiteraard niet goed voor haar gemoedsrust. Bovendien moet je er rekening mee houden dat de zeug kort na de bevalling weer bronstig wordt en als er dan een beer bijzit, ook als hij hoog en breed gecastreerd is, zal hij opgewonden raken en met haar willen paren en dit kan voor verwondingen bij de jongen zorgen die immers makkelijk onder de voeten kunnen worden gelopen.


Wanneer moet de beer weg?

Als je de datum van de dekking weet, weet je ook wanneer ze uitgerekend is en dan kan je de beer twee weken voor die datum bij haar weghalen. Je kan de beer ook bij haar weghalen als ze zichtbaar dikker wordt en/of als je de jongen voor de eerste keer voelt bewegen. Sommige zeugen vinden het helemaal niet plezierig dat de beer er nog steeds is en zij reageren dan ook heel chagrijnig en zijn snel geïrriteerd door de beer. Ook dan kan je de beer rustig weghalen. Als je niet weet wanneer de dekking plaatsvond, dien je de beer weg te halen als je zeker weet dat ze in verwachting is, dus als je de jongen hebt voelen bewegen of als ze zo dik is dat er geen twijfel meer mogelijk is. Beter is echter als je de jongen voor de eerste keer hebt voelen bewegen want dat is met ongeveer zes weken en dan ben je dus ruim op tijd. Want soms zie je niet dat ze dikker wordt en zie je pas op het allerlaatst dat ze in verwachting is. Dat kan voorkomen als ze één jong heeft.


Langzaam laten wennen

Haal de beer niet abrupt van de ene op de andere dag weg zodat ze hem niet meer ziet, maar zorg voor een geleidelijke overgangsperiode zodat ze er aan went dat ze hem steeds minder vaak ziet. Je kan hiertoe de kooi in tweeën splitsen met gaas of je kan twee kooien naast elkaar zetten. Laat ze eerst nog overdag alleen maar zet ze 's nachts apart en maak de periode dat ze overdag bij elkaar zijn steeds korter. Uiteindelijk kan je dan de kooien verder van elkaar af zetten of je kan een gordijntje (een stuk doek) over het gaas spannen zodat ze elkaar niet meer kunnen zien.
Haal de beer echter ook niet te laat bij haar weg. Het kan heel goed dat ze geïrriteerd raakt alleen al door zijn aanwezigheid. Haal hem dan weg.
Ook als ze niet geïrriteerd raakt, moet je overwegen hem weg te halen omdat ze toch haar rust nodig heeft en die krijgt ze niet als de beer constant bij haar is. De beer zal haar nog rustig achterna zitten, haar bespringen en proberen haar te dekken, zeker als ze last heeft van een zwangerschapsbronstigheid en dat doet haar gezondheid geen goed. Alleen als hij heel rustig is en haar niet lastig valt, kan hij bij haar blijven. Anders dient hij toch minimaal twee weken voor de bevaling bij haar weggehaald te worden zodat ze zich in alle rust kan voorbereide op de bevalling.

top


Mag je haar oppakken?

Ja. Maar dan moet ze daar wel aan gewend zijn, je moet makkelijk bij haar in de kooi kunnen komen en je moet haar buik goed ondersteunen.
Een bijkomend voordeel van haar iedere dag oppakken om haar te wegen is dat je iedere dag haar buik kan voelen en op een bepaald moment kan het gebeuren dat je een verdikking bij je vingers voelt; dit is de vagina die een paar dagen voor de bevalling begint op te zwellen. Een ander voordeel van haar iedere dag oppakken is dat je de bekkenbeenderen kan controleren; als deze uit elkaar gaan, is dat het begin van de ontsluiting. Overigens kan het dan nog wel een week duren voor de bevalling begint; het uit elkaar gaan van de bekkenbeenderen kan van een week tot twee uur vóór de bevalling beginnen.
En nog een voordeel van haar iedere dag oppakken is dat je zo kan voelen of je de jongen nog voelt bewegen. Hoewel de jongen tegen het einde van de zwangerschap steeds minder ruimte krijgen, zullen ze in ieder geval tot een paar dagen voor de bevalling nog bewegen. Als je de jongen opeens niet meer voelt bewegen is waakzaamheid vereist. Als je weet dat de bevalling niet lang meer op zich kan laten wachten, kan het zijn dat de jongen geen ruimte meer hebben om te bewegen, maar als je dat niet zeker weet of als het eerder in de zwangerschap is, is het altijd verstandiger om even kontakt met de dierenarts op te nemen.

Manier 1 om een zwangere cavia op te pakken

Manier 2 om een zwangere cavia op te pakken

top


Moet je haar met rust laten of juist niet?

Als ze gewend is om met rust gelaten te worden, moet je haar niet opeens uren op schoot nemen. Maar als ze gewend is om bijvoorbeeld de hele avond bij je te zitten, moet je haar niet opeens alleen maar in haar kooi houden. Alle veranderingen, als je die al door wilt voeren, dien je altijd heel langzaam in te voeren en heel geleidelijk - en het liefste nog vóór ze zwanger is. Maar er is geen enkele reden om het ritme en de gewoontes te veranderen als zowel jij als zij er nog lol aan beleven! Alleen als je merkt dat ze er moeite mee krijgt om iets langer vol te houden, moet je haar daar niet toe dwingen en dien je dat te veranderen - bijvoorbeeld haar minder lang op schoot houden. Wat je wel moet doen is haar voldoende rust geven. Zeker als ze (veel) dikker begint te worden, heeft ze rust nodig. Aan de andere kant: als ze luidkeels te kennen geeft dat ze wèl de hele avond bij jou wilt zitten en als ze protesteert als je haar terug wilt zetten, is er niets op tegen om gezellig de hele avond op de bank te zitten!
Het gaat er dus om wat zij wil en wat zij plezierig vindt.

top


Kan meer of minder eten kwaad?

In principe is minder eten wel iets om bij stil te blijven staan want ze hoort juist méér te eten tijdens haar zwangerschap. Meer eten of heel veel meer eten is dan ook niets ernstigs.
Het kan zijn dat ze een paar dagen voor de bevalling niet meer zoveel eet. Soms laat ze dan het hardvoer staan en wil alleen nog maar groenvoer eten, soms ook eet ze van alles wat minder. Alle organen zijn natuurlijk weggedrukt door de jongen en de maag kan niet meer zoveel voedsel bevatten.
Indien ze echter nog niet aan het eind van de zwangerschap is of ze blijft zo weinig eten of gaat nog minder eten terwijl ze niet bevalt, dien je in te grijpen en kontakt met de dierenarts op te nemen.

top

Kan meer of minder drinken kwaad?

Een klein beetje meer of minder kan geen kwaad, maar als ze opeens heel veel meer of heel veel minder gaat drinken, kan er meer aan de hand zijn. Overmatig veel drinken kan wijzen op zwangerschapssuiker, terwijl minder of niet drinken op een algehele toestand van ziekzijn kan uiden.

top


Kan ander voedsel kwaad?

Als ze het uit zichzelf gaat eten, kan het geen kwaad. Het kan gebeuren dat ze bijvoorbeeld voorheen absoluut geen witlof wilde eten, maar dat ze dat nu opeens wel eet en zelfs uit de bekken van de andere cavia's trekt. Als dat zo is, kan je haar rustig laten gaan omdat er dan in die groente blijkbaar iets zit wat ze nodig heeft. Let er wel op dat ze er in het begin niet te veel van eet want haar darmstelsel moet er wel aan wennen. Geef geen peterselie want dat kan weeën opwekken en eventueel een miskraam veroorzaken.

top



Is ze niet te dik (vetzucht)?

Zwangere zeugen moeten aankomen, anders is er iets niet goed.

top



Is ze niet te mager?

Te mager is nooit goed, maar als ze regelmatig aankomt, goed eet en een goede conditie heeft, is er niets om te zorgen over te maken. Als je alsnog twijfelt, dien je naar de dierenarts te gaan.
Bij cavia's met een lange of dikke vacht, zoals Tessels en Shelties, maar ook bij borstelharen, zie je minder (snel) dat ze in verwachting zijn omdat de vacht de buik maskeert. En als ze in verwachting is van één of twee jongen, is het ook moeilijker te zien dat ze in verwachting is.

top



Mag ik haar verhuizen/vervoeren?

Dat is ten zeerste af te raden. Iedere verhuizing  en iedere reis brengt stress met zich mee. Als een cavia stress heeft, heeft hij meer zuurstof nodig. Als een zwangere zeug dat overkomt, is er minder zuurstof over voor de jongen. Het gevolg is dat de jongen minder zuurstof krijgen dan ze nodig hebben en dat kan in het hele lichaam tot schade leiden. Alle weefsels hebben immers constant zuurstof nodig en een gebrek daaraan, ook al is het maar voor even, kan er voor zorgen dat er onherstelbare schade wordt toegebracht aan cellen. Jongen die zuurstoftekort hebben ondervonden gedurende de zwangerschap kunnen zwak of ziekelijk zijn door hersenbeschadigingen of ze kunnen, ook al schijnen ze heel normaal toe, op latere leeftijd afwijkingen gaan vertonen. Afgezien daarvan kan stress ervoor zorgen dat de jongen zó weinig zuurstof krijgen dat ze sterven, maar het kan ook zorgen voor vroeggeboortes en miskramen.

top


Kan iemand anders haar verzorgen?

Als je op vakantie gaat tijdens de zwangerschap van je zeugje, dient ze thuis te blijven in haar vertrouwde omgeving. Een verhuizing is uit den boze. Je dient dus iemand te vinden die haar thuis kan verzorgen. Op zich is er geen bezwaar tegen als iemand anders haar verzorgd, maar je dient er wel rekening mee te houden dat gehechtheid aan de verzorger ook bij cavia's voorkomt en dat het dus best kan zijn dat ze van slag is als iemand anders haar verzorgd. En dat is weer stressverhogend.

top



Is het normaal dat ik me zorgen maak?

Ja. Je kan je ook gespannen voelen of zenuwachtig zijn, je kan juist opgewonden zijn omdat het allemaal spannend is of je kan slecht slapen. Al die dingen en alle andere mogelijke emoties die je kan voelen als je zeugje in blijde verwachting is, zijn heel normaal. Uiteindelijk kijk je er naar uit, maar je wilt ook dat alles goed gaat. En dat is heel normaal!

top


Haar buik verandert van vorm!
Ja, dat kan. Soms kan de buik van bol naar puntig veranderen. Of eerst heeft ze twee dikke buiken en dan nog maar één. Of de buik lijkt opeens kleiner. Of er zit opeens een heel dikke bult. Dat is allemaal normaal als ze zich verder normaal gedraagt.

top


Haar buik is soms hard en soms zacht!
Ja, dat kan heel goed. Dat komt vaker voor bij zwangere dieren.

top


Haar buik beweegt en rimpelt soms!
Dat kan heel goed. Als de jongen bewegen kan zowel de huid als de buik bewegen. Bij het laatste beweegt de buik natuurlijk niet zelf, maar lijkt dat zo omdat de jongen bewegen.

top


 Haar gedrag is veranderd!
Onder invloed van hormonen kan het gedrag van de zeug veranderen. Zeugen die eerst heel lief waren, kunnen nu snibben en snauwen. Omgekeerd kan ook: zeugen die eerst niet bij je wilden zitten en aaien onzin vonden, kunnen nu urenlang op schoot liggen. Een gedragsverandering is derhalve normaal en meestal keert na de bevalling het oude gedrag terug. Vaak ook verandert de zeug blijvend in gedrag: dan is een nerveuze zeug zelfverzekerder geworden of een snauwerige zeug liever.

top


Moet ik haar bijvoeren?

Bijvoeren is  in principe niet nodig tijdens de zwangerschap. Wel dient ze net zoveel groente en hooi te krijgen als ze op kan. Een zwangere zeug eet twee keer zoveel als normaal en heeft ook twee keer zoveel behoefte aan vitamine C.
Een goede voeding is gras (ook voor niet-zwangere cavia's), want dat kan je ongelimiteerd geven zonder dat ze er dik van wordt.

top


Wat is een normaal gewicht en hoeveel moet/mag ze aankomen?

Wat een normaal gewicht is, hangt af van het gewicht dat ze woog toen ze zwanger raakte, van het soort voedsel dat ze krijgt, van het aantal jongen dat ze krijgt en van de grootte van de jongen (en dat heeft weer te maken met de grootte van zowel vader als moeder). Er zijn dus nogal wat factoren die van invloed zijn.
De eerste vier weken komt ze niet zo heel veel aan, daarna veel meer. De meeste gewichtstoename vindt dan ook plaats in de laatste drie weken. Het gewicht kan schommelen en het kan ook zijn dat ze een dag niets aankomt of zelfs een beetje afvalt. Eén dag kan geen kwaad; mocht het langer aanhouden, dien je wel alert te zijn want een gewichtsafname of een gewicht dat stabiel blijft, is niet normaal.
Het gewicht dat erbij komt, is zowel voor de jongen als voor het vruchtwater. Vruchtwater weegt ongeveer tussen de 20 en 50 gram per jong. Een jong weegt ongeveer tussen de 60 en 110 gram. Een zeugje zal gemiddeld zo'n 300 tot 500 gram aankomen, maar het kan ook tot zo'n 900 gram oplopen bij een grootgebouwde cavia en een groot nest. Minimaal zal iedere zeug zo'n 200 gram aankomen.

 

Copyright van de foto's: De Grote Cavia. De röntgenfoto is van caviabaasje Pia, het copyright berust bij haar.